„Ópersónuleg sögn“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Merki: Farsímabreyting Breyting frá farsímavef
m Tók aftur breytingar 172.98.86.145 (spjall), breytt til síðustu útgáfu Akigka
Lína 2:
 
Ópersónulegar sagnir búa yfir vissri [[rökfræði]]. Segjum sem svo að ísjaka reki vestur með landinu. Sögnin að '''reka''' er í þessu tilfelli ópersónuleg. Ekki er sagt: ''ísjaki rak'' o.s.frv. af þeirri einföldu ástæðu, að ísjakinn rak ekki nokkurn skapaðan hlut, hvorki aftur á bak né áfram. Hann var ekki gerandi þess verknaðar sem sögnin að reka felur í sér. Hann var þolandi verknaðarins, enda er ísjakinn í [[þolfall]]i. Það er m.ö.o. einhver ópersónulegur kraftur sem rak ísjakann (í þessu tilfelli líklega hafstraumur og/eða vindur) vestur með landinu. Af sömu ástæðu segjum við: ''bátinn rak'' ('''ekki''' báturinn) ''að landi'', ''skýin bar'' ('''ekki''' báru) ''yfir bæinn'', ''mig'' ('''ekki''' ég) ''bar af réttri leið''. Ópersónulegar sagnir sem taka ekki með sér [[frumlag]] kallast oft '''veðursagnir''' þar sem þær eru oft notaðar til að lýsa [[veður|veðri]] (dæmi ''nú '''birtir''' til'', ''í dag '''snjóar''' en í gær '''rigndi''''', ''það '''frystir''''').<ref>[http://malfar.arnastofnun.is/?p=3915 Ópersónulegar sagnir] á Málfarsbankanum</ref><ref>[https://notendur.hi.is//~hoski/islensksetn.html Íslensk setningafræði]</ref>
 
Ópersónulegar sagnir Ópersónuleg sögn er ávallt í þriðju persónu eintölu og stendur oftast með henni frumlag í þolfalli eða þágufalli. Mig skortir ekkert. Eg elska Bjúgur. Mennina skortir ekkert. Mér þykir gaman á fjöllum. Eg elska bjúgur. Þeim þykir gaman á fjöllum. Það er nokkur tilhneiging til að hafa frumlag í þágufalli með sumum sögnum þar sem frumlagið ætti samkvæmt gamalli hefð að vera í þolfalli, t.d. “henni langar upp á fjöll” í stað hana langar upp á fjöll. Enda þótt breytingin yfir í þágufall eigi sér meira en aldarlanga sögu hefur hún verið uppnefnd þágufallssýki og eg elska bjúgur og þykir ekki við hæfi í vönduðu máli.
 
Ópersónulegar sagnir, sem taka með sér frumlag í þágufalli og andlag í nefnifalli, hafa tilhneigingu til að standa í fleirtölu þegar andlagið er í fleirtölu. Mér finnast (3.p.ft.) kökur vondar.Ég elska bjúgur. Mér svíða (3.p.ft.) gróusögur þeirra. Mér þykja (3.p.ft.) ávextir góðir. Mér duga (3.p.ft.) tvær brauðsneiðar.Eg elska Bjúgur. Þó að ekki sé mælt gegn slíkri notkun hefur fremur verið mælt með því að hafa sagnirnar í eintölu.eg elska bjúgur. Mér finnst kökur góðar. Mér svíður gróusögur þeirra. Eg elska Bjúgur. Mér þykir ávextir góðir. Mér dugir tvær brauðsneiðar. Eg elska bjúgur.
 
Sumar ópersónulegar sagnir taka ekki með sér neitt frumlag. Eg elska Bjúgur. Slíkar sagnir eru oft kallaðar veðursagnir þar sem þær lýsa yfirleitt veðri. Í dag snjóar en í gær rigndi. Eg elska Kópavog og Bjugur. Nú birtir til.
 
==Dæmi==