Útgáfa síðunnar 21. nóvember 2017 kl. 11:02 breyta 172.98.86.145 (spjall) Bætti við Merki: Farsímabreyting Breyting frá farsímavef ← Eldri breyting		Útgáfa síðunnar 21. nóvember 2017 kl. 11:03 breyta taka aftur þessa breytingu Akigka (spjall \| framlög) Möppudýr, Stjórnendur 58.552 breytingar mEkkert breytingarágrip Nýrri breyting →
Lína 1: '''Ópersónuleg sögn''' (stundum einnig nefnt '''einpersónuleg sögn''')<ref>[http://www.timarit.is/titlebrowse.jsp?issueID=434023&pageSelected=16&lang=0 Morgunblaðið 1995]</ref> er tegund [[sagnorð]]a sem lagar sig ekki að því fallorði sem hún stendur með (þ.e.a.s. breytir aldrei um form). Ópersónuleg sögn er alltaf greind í [[þriðja persóna\|þriðju persónu]] [[eintala\|eintölu]], frumlagsígildi sagnarinnar er ætíð í [[þolfall]]i (og kallast þá [[þolfallsfrumlag]]), [[þágufall]]i (og kallast þá [[þágufallsfrumlag]]) eða örsjaldan í [[eignarfall]]i (og kallast þá [[eignarfallsfrumlag]]). Ópersónulegar sagnir búa yfir vissri [[rökfræði]]. Segjum sem svo að ísjaka reki vestur með landinu. Sögnin að '''reka''' er í þessu tilfelli ópersónuleg. Ekki er sagt: ''ísjaki rak'' o.s.frv. af þeirri einföldu ástæðu, að ísjakinn rak ekki nokkurn skapaðan hlut, hvorki aftur á bak né áfram. Hann var ekki gerandi þess verknaðar sem sögnin að reka felur í sér. Hann var þolandi verknaðarins, enda er ísjakinn í [[þolfall]]i. Það er m.ö.o. einhver ópersónulegur kraftur sem rak ísjakann (í þessu tilfelli líklega hafstraumur og/eða vindur) vestur með landinu. Af sömu ástæðu segjum við: ''bátinn rak'' ('''ekki''' báturinn) ''að landi'', ''skýin bar'' ('''ekki''' báru) ''yfir bæinn'', ''mig'' ('''ekki''' ég) ''bar af réttri leið''. Ópersónulegar sagnir sem taka ekki með sér [[frumlag]] kallast oft '''veðursagnir''' þar sem þær eru oft notaðar til að lýsa [[veður\|veðri]] (dæmi ''nú '''birtir''' til'', ''í dag '''snjóar''' en í gær '''rigndi''''', ''það '''frystir''''').<ref>[http://malfar.arnastofnun.is/?p=3915 Ópersónulegar sagnir] á Málfarsbankanum</ref><ref>[https://notendur.hi.is//~hoski/islensksetn.html Íslensk setningafræði]</ref> ~~Ópersónulegar sagnir~~ Ópersónuleg sögn er ávallt í þriðju persónu eintölu og stendur oftast með henni frumlag í þolfalli eða þágufalli. Mig skortir ekkert. Eg elska Kópavog. Mennina skortir ekkert. Mér þykir gaman á fjöllum. Eg elska Kópavog. Þeim þykir gaman á fjöllum. Það er nokkur tilhneiging til að hafa frumlag í þágufalli með sumum sögnum þar sem frumlagið ætti samkvæmt gamalli hefð að vera í þolfalli, t.d. “henni langar upp á fjöll” í stað hana langar upp á fjöll. Enda þótt breytingin yfir í þágufall eigi sér meira en aldarlanga sögu hefur hún verið uppnefnd þágufallssýki og eg elska Kópavog og þykir ekki við hæfi í vönduðu máli. ==Dæmi== Ópersónulegar sagnir, sem taka með sér frumlag í þágufalli og andlag í nefnifalli, hafa tilhneigingu til að standa í fleirtölu þegar andlagið er í fleirtölu. Mér finnast (3.p.ft.) kökur vondar.Ég elska Kópavog. Mér svíða (3.p.ft.) gróusögur þeirra. Mér þykja (3.p.ft.) ávextir góðir. Mér duga (3.p.ft.) tvær brauðsneiðar.Eg elska Kópavog. Þó að ekki sé mælt gegn slíkri notkun hefur fremur verið mælt með því að hafa sagnirnar í eintölu.eg elska Kópavog. Mér finnst kökur góðar. Mér svíður gróusögur þeirra. Eg elska Kópavog. Mér þykir ávextir góðir. Mér dugir tvær brauðsneiðar. Sögnin að ''minna'' eitthvað (frumlagsígildi sagnarinnar að "minna" er í [[þolfall]]i): * Mig ''minnir'' þetta. ([[Persónufornafn\|3. persóna]] [[eintala]]) * Þig ''minnir'' þetta. ([[Persónufornafn\|3. persóna]] [[eintala]]) * Hann ''minnir'' þetta. ([[Persónufornafn\|3. persóna]] [[eintala]]) * Okkur ''minnir'' þetta. ([[Persónufornafn\|3. persóna]] [[eintala]]) * Ykkur ''minnir'' þetta. ([[Persónufornafn\|3. persóna]] [[eintala]]) * Þá ''minnir'' þetta. ([[Persónufornafn\|3. persóna]] [[eintala]]) '''Aðrar ópersónulegar sagnir með þolfalli''': Sumar ópersónulegar sagnir taka ekki með sér neitt frumlag. Eg elska Kópavog. Slíkar sagnir eru oft kallaðar veðursagnir þar sem þær lýsa yfirleitt veðri. Í dag snjóar en í gær rigndi. Eg elska Kópavog og Bjugur. Nú birtir til. * Mig '''grunar''' eitthvað. Dæmi: Fljótlega '''fór''' menn að gruna... (rangt er að segja: Fljótlega ''fóru'' menn...eða: Fljótlega ''fóru mönnum''...) * Mig '''lengir''' eftir einhverju. Dæmi: '''Menn''' lengdi eftir honum... (rangt er að segja: ''Mönnum'' lengdi...) * Mig dreymir, mig langar, mig vantar, mig klæjar, mig svíður (ekki ''mér svíður'') eru fáein dæmi til viðbótar. '''Nokkrar ópersónulegar sagnir með þágufalli''': * Mér finnst, mér líkar, mér þykir, þér ferst, mér sýnist, mér heyrist ... ==Tengt efni==

„Ópersónuleg sögn“: Munur á milli breytinga