„Wikipedia“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
Bele alomerovic er besti fótboltamaður í heimi og er kóngur bandaríkjanna hann er ríkasti maður í heimi og á lamborgini.
[[Mynd:Wikipedia-logo-v2.svg|thumb|right|Merki Wikipediu, frjálsu alfræðiorðabókarinnar]]
'''Wikipedia''' ([http://www.wikipedia.org/ www.wikipedia.org]) er [[frjálst efni|frjálst]] [[alfræðirit]] sem er búið til í samvinnu, með svokölluðu [[wiki]] kerfi.<ref>Andreas M. Kaplan, Haenlein Michael (2014) Collaborative projects (social media application): About Wikipedia, the free encyclopedia. Business Horizons, Volume 57 Issue 5, pp.617-626</ref> Fyrir utan almennan alfræðitexta, er alfræðiefnið á síðunni oft tengt í [[almanak|almanök]] og [[landafræðiskrá]]r, að auki er haldið utan um [[Snið:Í fréttum|nýlega atburði]].
 
Fram að júní 2009 féll mestallur texti á Wikipedia undir [[Frjálsa GNU handbókarleyfið]] en þá var skipt yfir í [[Creative Commons]] Attribution-ShareAlike (CC-by-SA) 3.0.<ref>[http://blog.wikimedia.org/2009/05/21/wikimedia-community-approves-license-migration/ Wikimedia community approves license migration]. Wikimedia Foundation.</ref> [[Mynd]]ir og [[margmiðlun]]arefni falla stundum undir önnur skilyrði.
 
Mest af efnisinnihaldi Wikipedia er komið frá notendum. Allt efnið er síbreytilegt og það verður aldrei fullkomnað. Vegna þessa er Wikipedia einstætt viðfangsefni. <!-- (Það er búið, sjálf-læknandi kerfi til þess að stríða gegn þessum raunum, og er með sér síðu, til) nennti ekki að útskýra þetta -->
 
== Forsaga ==
Sú hugmynd, að geta safnað allri þekkingu á einn stað, á rætur sínar að rekja allt til [[Alexandríusafnið|Alexandríusafnsins]] og [[Pergamon]] til forna.
<!-- Vantar drasl hér á milli -->
Með tilkomu [[internet]]sins, reyndu margir að búa til internetalfræðirit. Talsmaður frjáls hugbúnaðar, [[Richard Stallman]], benti á notagildi „frjálsrar alhliða alfræðibókar og menntunarauðlindar“ árið [[1999]]. Hann lýsti stofnun Wikipedia sem „spennandi frétt“ og [[Free Software Foundation|frjálsi hugbúnaðarsjóðurinn]] hans hvetur fólk til þess að taka þátt og miðla efni.
 
Þann [[20. september]] [[2004]] fóru greinarnar yfir 1 milljón. Milljónasta greinin var á hebresku og var um fána [[Kazakhstan]].
 
== Saga ==
Fyrir utan einstaka tæknilega örðugleika hefur enski hluti Wikipedia starfað óslitið frá [[10. janúar]] [[2001]]. Nokkuð er hins vegar á reiki hvenær íslenski hlutinn var stofnaður, og fer allt eftir því hvernig er talið.
 
Fyrsta gagnagrunnsbreytingin á íslenska hlutanum var gerð á greininni „WIKIng“ (sem síðar var eytt) þann [[6. desember]] [[2002]] klukkan 19:43 [[UTC]]+0 [http://is.wikipedia.org/w/index.php?oldid=21] á [[danska|dönsku]] og sú næsta nær [[ár]]i síðar þann [[24. nóvember]] [[2003]] [http://is.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2] á [[nýnorska|nýnorsku]], fyrsta viðbótin á [[íslenska|íslensku]] var hins vegar gerð [[5. desember]] [[2003]] kl. 11:54 um [[morgun]] og má telja að með henni hafi saga íslensku útgáfunnar hafist.
 
:''Sjá nánar [[wikisource:Breytingar á Íslensku Wikipedia|Breytingar á íslensku Wikipedia]] á [[Wikisource]].''
 
== Hugbúnaður & vélbúnaður ==
[[Mynd:Wikimedia-servers.jpg|thumb|Nýju þjónarnir í Flórída]]
Hugbúnaðurinn sem upprunalega keyrði Wikipedia hét [[UseModWiki]]. Hann var skrifaður af [[Clifford Adams]] („skref I“). Fyrst þurfti að nota [[CamelCase]] fyrir tengla; en fljótlega varð hægt að nota þá aðferð, sem nú er notuð (<nowiki>[[tengill]]</nowiki>). Í janúar [[2002]], byrjaði wikipedia að keyra á PHP wiki kerfi, sem notaði [[MySQL]] gagnagrunnskerfi, og bættust margir nýjir möguleikar við (og í leiðinni gerði CamelCase tengla ónothæfa). Nýja kerfið var sérstaklega skrifað fyrir Wikipedia verkefnið af Magnus Manske („skref II“). Eftir þó nokkurn tíma, hægðist mikið á kerfinu og það var nánast ómögulegt að gera neitt. Ýmsar breytingar og uppfærslur voru gerðar en þjónuðu aðeins tímabundnum tilgangi. Þá endurskrifaði Lee Daniel Crocke allt wiki kerfið frá grunni og hefur nýja útgáfan verið í notkun síðan í júlí 2002 („skref III“). Núverandi hugbúnaður heitir [[MediaWiki]] og er hann í notkun í mörgum öðrum verkefnum. Sá sem nú sér aðallega um að laga galla kerfisins og viðhald á gagnagrunninum heitir [[Brion Vibber]].
 
Árið [[2003]] hafði sambandsleysi þjónsins rýrt „framleiðslugetu“ notenda. Margir kvörtuðu undan vandamálum með að breyta greinum og miklum hægagangi. Vandamálið var vegna þess að aðeins var einn þjónn að keyra öll wiki verkefnin.
 
Frá og með júní [[2004]], keyra verkefnin á níu tileinkuðum þjónum sem eru staðsettir í [[Flórída]]. Nýja uppsetningin samanstendur af einum gagnagrunnsþjóni og þrem vefþjónum, sem allir keyra stýrikerfið [[Fedora]]. Þjónarnir framreiða allar beiðnir, og túlka allar síður til notenda. Til að auka hraða frekar, eru síður sem óskráðir notendur biðja um geymdar í skyndiminni þar til þeim er breytt af einhverjum notanda, sem gerir það óþarfa að túlka vinsælustu síðurnar aftur og aftur. Beiðnir úr skyndiminni eru framreiddar af tveimur Squid þjónum. Annar Squid þjónninn þjónar líka sem tölvupóstþjónn Wikipedia.
 
Í febrúar [[2005]] var haldin söfnun fyrir nýjum vélbúnaði 75.000$ USD, söfnunin tókst vel og fór 15% yfir áætlað mark. <!-- eitthvað smá meira -->
 
== Gagnrýni á Wikipediu ==
Wikipedia hefur oft verið gagnrýnd harkalega, og efast hefur verið um trúverðugleika Wikipediu, þar sem hún er opin og allir geti breytt umfjöllunarefni hennar, en [[Vísindavefurinn]] bendir á að hið andstæða sé satt og að það að allir geti breytt Wikipediu geri hana einungis áreiðanlegri en þær alfræðiorðabækur sem eru aðeins lesnar yfir af fáum einstaklingum:
{{tilvitnun2|Benda má á að hver sem er getur skrifað og breytt Wikipedia-síðum, en þar sem svo margir lesa yfir breytingarnar er Wikipedia samt mun áreiðanlegri en vefsíður reknar af einum einstaklingi.|Hlín Önnudóttir á [[Vísindavefurinn|Vísindavefinum]]<ref>{{vísindavefurinn|5073|Eigum við að trúa öllu sem stendur á veraldarvefnum?}}</ref>}}
 
== Systurverkefni ==
{{systurverkefni}}
 
== Heimildir ==
<references/>