„Ágústus“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 19:
ætt = [[Julíska-claudíska ættin]] |
}}
'''Ágústus''' einnig nefndur '''Augustus''', '''
Octavíanus var erfingi [[Júlíus Caesar|Júlíusar
== Uppvaxtarár ==
Ágústus fæddist í Róm (eða [[Velletri]]) [[23. september]], [[63 f.Kr.]] og hlaut nafnið '''Gaius Octavíus'''. Faðir hans, sem hét einnig [[Gaius Octavíus]], var af virtri en tiltölulega lítt þekktri ætt [[Riddarastétt (Rómaveldi)|riddarastéttar]] og var landstjóri [[Macedonia (Rómverskt skattland)|Macedoniu]]. Skömmu eftir að Octavíus fæddist gaf faðir hans honum eftirnafnið '''Thurinus''', hugsanlega til að minnast sigurs síns á [[Thuriubúar|Thuriubúum]] vegna þrælauppreisnar meðal þeirra. Móðir hans, [[Atia Balba Caesonia]], var systurdóttir [[Júlíus Caesar|Júlíusar
Árið [[51 f.Kr.]], þegar hann var ellefu ára, flutti hann útfararræðu ömmu sinnar, [[Julía Caesaris (systir Julíusar Caesars)|
== Leiðin til valda ==
Þegar Júlíus
Octavíanus, eins og hann er venjulega nefndur á þessu tímabili ævi sinnar, safnaði liði í Apolloniu. Hann hélt yfir til Ítalíu og fékk liði sínu gamalreynda liðsforingja úr herliði
Í Róm var Marcus Antonius við stjórn. Hann myndaði bandalag með Marcusi Antoniusi og [[Marcus Aemilius Lepidus|Marcusi Aemiliusi Lepidusi]], sem höfðu verið helstu samherjar
Þremenningarnir hrintu af stað áformum um að svipta um þrjú þúsund öldungaráðsmenn og tvö hundruð manns af riddarastétt eigum sínum og jafnvel lífinu, einkum þá, sem voru viðriðnir morðið á
Marcus Antonius og Octavíanus héldu svo í herleiðangur gegn Brútusi og Cassiusi, sem höfðu lagt á ráðin um morðið á
Marcus Antoníus átti í ástarsambandi við Kleópötru meðan hann var í Egyptalandi og áttu þau saman þrjú börn, [[Alexander Helios]], [[Kleópatra Selene (II)|Kleópötru Selene]] og [[Ptolemajos Fíladelfos]]. Árið [[40 f.Kr.]] yfirgaf Antoníus Kleópötru og giftist [[Octavía yngri|Octavíu yngri]], systur Octavíanusar, til þess að strykja bandalagið við hann. Octavía ól honum tvær dætur, sem hétu báðar [[Antonía]]. Árið [[37 f.Kr.]] yfirgaf Antoníus Octavíu og hélt enn á ný aftur til Egyptalands til þess að vera með Kleópötru. Rómaveldi var þá í reynd skipt á milli Octavíanusar í vestri og Antoníusar í austri.
Antoníus herjaði í austur. Octavíanus aflaði sér bandamanna í Róm, treysti völd sín og bar út róg um að hollusta Antóníusar væri nú með Egyptum og að hann hefði tekið upp siði þeirra og venjur. Spennan varð sífellt meiri og að lokum, árið [[32 f.Kr.]], lýsti öldungaráðið opinberlega yfir stríði á hendur „erlendu drottningunni“, til að forðast yfirbragð enn eins borgarastríðsins. Stríðið varði ekki lengi: í [[Orrustan við Actium|Actiumflóa]] við vesturströnd [[Grikkland]]s mættust flotarnir í mikilli orrustu, þar sem mörg skip brunnu og fórust og þúsundir manna fórust í báðum liðum. Octavíanus bar sigur úr býtum en Antóníus og Kleópatra flúðu til Egyptalands. Octavíanus elti þau og eftir annan ósigur framdi Antoníus sjálfsmorð. Kleópatra framdi einnig sjálfsmorð þegar útskýrt hafði verið fyrir henni hvernig hún yrði höfð til sýnis í sigurgöngu Octavíanusar í Róm og
== Octavíanus verður Ágústus: „principatið“ ==
Lína 56:
Enn fremur var Ágústusi leyft að bera lárviðar- og eikarkórónu. Þetta var ef til vill hættulegasta breytingin. Kórónunni var venjulega haldið yfir höfði rómversks herforingja í sigurgöngu og kórónuberinn endurtók í sífellu „mundu að þú ert dauðlegur“ í eyru herforingjans. Ef til vill ber sú staðreynd að Ágústusi var ekki aðeins veitt kórónan heldur rétturinn til að bera hana á höfði sínu skýrt vitni um tilurð [[einveldi]]s. Aftur á móti ber að árétta að hvorki titlarnir né kórónan veitti Octavíanusi nein aukaleg völd. Í skilningi laganna var hinn nýi Ágústus ekkert annað en gríðarlega virðulegur rómverskur borgari, sem gegndi embætti ræðismanns.
Þessar ákvarðanir voru afar óvenjulegar fyrir öldungaráð Rómar en á hinn bóginn var öldungaráðið ekki lengur sama samkunda yfirstéttamanna sem hafði ráðið
=== Síðara samkomulagið ===
Lína 97:
* ný hof til heiðurs
** [[Apollon]]i
** hinum guðdómlega Júlíusi (þ.e. [[Júlíus Caesar|Júlíusi
** hof [[Mars Ultor]]s (eða Mars hefnanda) við hið nýja [[Ágústusartorgið|torg]]
* helgidóm nærri [[Circus Maximus]].
Lína 135:
Völd Ágústusar voru svo traust og alger að hann gat útnefnt arftaka sinn en slíkt hafði ekki verið til siðs frá upphafi lýðveldistímans. Í fyrstu var útlit fyrir að Ágústus myndi útnefna systurson sinn [[Marcus Claudius Marcellus]], sem hafði kvænst dóttur Ágústusar [[Júlía eldri|Júlíu eldri]]. Marcellus lést hins vegar af völdum matareitrunar árið [[23 f.Kr.]] Frásagnir síðari tíma sagnaritara herma að eiginkona Ágústusar, [[Livia Drusilla]], hafi borið ábyrgð á eitruninni og öðrum dauðsföllum en það er alls óvíst að hún hafi átt hlut að máli.
Eftir fráfall Marcellusar gifti Ágústus dóttur sína einum helsta bandamanni sínum, [[Marcus Vipsanius Agrippa|Marcusi Agrippu]]. Þeim varð fimm barna auðið: [[Gaius Caesar|Gaius Cæsar]], [[Lucius Caesar|Lucius Cæsar]], [[Vipsania Julia]], [[Agrippina eldri]] og [[Postumus Agrippa]], svo nefndur vegna þess að hann fæddist eftir andlát föður síns, Marcusar Agrippu. Áform Ágústusar um að gera elstu dóttursyni sína að erfingjum sínum urðu ljós þegar hann ættleiddi þá sem sína eigin syni. Ágústus virtist einnig taka stjúpsyni sína, syni Liviu frá fyrra hjónabandi, [[Nero Claudius Drusus Germanicus]] og [[Tíberíus|Tíberíus Claudius]], fram fyrir aðra eftir að þeir höfðu hernumið stóran hluta af landsvæðum Germana.
Þegar Agrippa lést árið [[12 f.Kr.]] skildi Tíberíus, sonur Liviu, við konu sína og kvæntist ekkju Agrippu, Júlíu, dóttur Ágústusar. Tíberíus fór með lýðsforingjavöld Ágústusar um hríð en settist í helgan stein stuttu síðar. Synir Júlíu, sem Ágústus hafði ættleitt, Gaius og Lucius, létust um aldur fram, árið [[4]] og [[2|2 e.Kr.]] og Drusus hafði látist nokkru fyrr ([[9 f.Kr.]]). Í kjölfarið var Tíberíus kallaður til Rómar og ættleiddur af Ágústusi.
Lína 143:
== Arfleifð Ágústusar ==
[[Mynd:Hw-augustus.jpg|hægri|thumbnail|200px|Teikning af Ágústusi gerð eftir Prima Porta styttunni.]]
Ágústus var tekinn í guðatölu stuttu eftir andlát sitt og bæði eftirnafn hans, sem hann hafði erft eftir ömmubróður sinn,
Ágústusar er getið í [[Lúkasarguðspjall]]i (2:1).
Margir telja að Ágústus hafi verið besti keisari Rómaveldis. Gjörðir hans lengdu svo sannarlega líftíma Rómaveldis og hann kom á friðar- og farsældartíma, ''Pax Romana'' eða ''Pax Augusta'' (Rómarfriður eða Ágústusarfriður). Hann var myndarlegur, vel gefinn, ákveðinn og lævís stjórnmálamaður en ef til vill ekki eins heillandi og Júlíus
[[Ágúst]]mánuður (á [[Latína|latínu]] ''Augustus'') er nefndur eftir Ágústusi. Áður hafði hann heitið [[Sextilis]] (sjötti mánuður rómverska tímatalsins). Víðkunn saga segir að ágúst hafi 31 dag vegna þess að Ágústus vildi að sinn mánuður væri jafnlangur og mánuður Julíusar
Þegar litið er á valdatíma Ágústusar og arfleifð hennar ætti ekki að vanmeta lengd valdatímans þegar árangurinn er metinn. Fólk fæddist og náði miðjum aldri án þess að þekkja neitt annað stjórnarfyrirkomulag en „principatið“. Hefði Ágústus dáið fyrr, (til dæmis árið [[23 f.Kr.]]), þá litu málin öðruvísi út. Því verður mannfall og sá skaði sem borgarastríð ullu yfirstéttum lýðveldistímans sem og langvarandi stjórn Ágústusar að teljast mikilvægir þættir í umbreytingu rómverska lýðveldisins í einveldi í raun. Eigin reynsla Ágústusar, þolinmæði hans, góður smekkur hans og skilningur hans á stjórnmálum voru einnig mikilvægir þættir í umbreytingunni. Hann beindi ríkinu inn á ýmsar brautir, sem vörðu um aldir, allt frá tilvist fastahers á eða nærri landamærum ríkisins, til ættarveldisins, sem einkennir oft keisaraveldi, til skreytingar höfuðborgarinnar á kostnað keisarans. Merkasta arfleifð Ágústusar var friður og farsæld, sem einkenndi ríkið næstu tvær aldirnar undir því stjórnkerfi, sem hann hafði skapað. Hann varð fyrirmyndin um góðan keisara og þótt allir keisarar tækju sér nafn hans,
== Ágústus í dægurmenningu ==
|