„Meiji keisari“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
TKSnaevarr (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 4:
Þegar Meiji fæddist árið 1852 var Japan [[Einhliða einangrun Japan|einangrað]], óiðnvætt lénsveldi undir stjórn Tokugawa-[[Sjógun|sjógunaveldisins]] sem réð yfir meira en 250 ómiðstýrðum fylkjum. Þegar hann lést árið 1912 hafði Japan farið í gegn um stjórnkerfis-, samfélags- og iðnbyltingu heima fyrir og hafði skapað sér sess sem eitt helsta heimsveldi á alþjóðavísu. ''The New York Times'' lýsti útför hans árið 1912 sem svo: „Munurinn milli þess sem kom á undan líkbílnum og á eftir honum var sláandi. Á undan kom gamla Japan; á eftir hið nýja Japan“.<ref name="nyt1912">https://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=9D05E3DB1F3CE633A25750C1A9669D946396D6CF "The Funeral Ceremonies of Meiji Tenno" reprinted from the ''Japan Advertiser'' Article 8—No Title], ''New York Times.'' 13. október, 1912.</ref>
Í Japan er sitjandi keisari ávallt kallaður „keisarinn“ en látinn keisari fær annað nafn, sem er einnig nafn tímabilsins sem valdatíð hans spannaði. Þar sem hann réð á [[Meiji-tímabilið|Meiji-tímabilinu]] er keisarinn eftir dauða sinn þekktur sem Meiji-keisarinn eða Meiji keisari. Eiginnafn hans, sem er ekki notað í neinu formlegu né opinberu samhengi að undirskrift hans undanskyldri, var '''Mutsuhito''' (睦仁).
==Valdatíð==
Valdatíð keisarans var nefnd Meiji-tímabílið (tímabil „upplýstrar ríkisstjórnar“ eða „upplýstra stjórnmála“) og er gjarnan líkt við öld [[Upplýsingin|Upplýsingarinnar]] í Evrópu á 18. öld. Þetta var tímabil róttækra umbóta sem gerðu Japan kleift að létta á einangrunarstefnunni sem Tokugawa-sjógunarnir höfðu viðhaldið frá 17. öld, snúa sér til vesturs, iðnvæðast og umbulta samfélags- og efnahagskerfi sínu. Með [[Meiji-endurreisnin|Meiji-endurreisninni]] fór Japan að nútímavæðast, opnast fyrir umheiminum og gera út af við lénskerfið. Meiji setti af sjógunaveldið og kom á japönsku þingi og [[stjórnarskrá]]. Hann nam úr gildi stéttaskiptingu, úthlutaði jarðeignum til bænda, kom á skólaskyldu og sendi nemendur í fjarnám til erlendra háskóla. [[Samúræi|Samúræjar]] voru innlimaðir inn í japanska herinn, sem naut þjálfunar [[Prússland|prússneskra]] herforingja.<ref>Welch, Claude Emerson. (1976). [http://books.google.com/books?id=JcTXLxWeZ00C&pg=PA161&dq=Klemens+Wilhelm+Jacob+Meckel&lr=&client=firefox-a&sig=ACfU3U2FAsuxwdVOBkW_SurRQK9CIYa8Aw ''Civilian Control of the Military: Theory and Cases from Developing Countries,'' p. 161.]</ref> Japanski herflotinn var endurnýjaður og nútímavæddur undir stjórn Meiji og átti eftir að vinna Japönum glæsta sigra gegn Kínverjum og Rússum.
Árið 1905, í [[Stríð Rússa og Japana|stríði Rússa og Japana]], hertók japanski flotinn rússnesku herstöðina Port-Arthur í suðurhluta [[Mansjúría|Mansjúríu]] við Kínahaf, einu austurhöfn Rússa sem allt árið var laus við [[hafís]]. Rússar þurftu á þessari höfn að halda til að viðhalda Síberíujárnbrautarlínunni og ríkisstjórn [[Nikulás 2.|Nikulásar 2. Rússakeisara]] tók þá ákvörðun að endurheimta hana með því að senda eigin flota alla leið frá [[Eystrasalt|Eystrasalti]] suður fyrir [[Góðrarvonarhöfði|Góðrarvonarhöfða]]. Flotar Rússa og Japana mættust í sjóorrustu við Tsúsima þar sem Japanir unnu stórsigur og gereyddu rússneska flotanum í maí 1905. Í kjölfar sigursins gegn Rússum hertóku Japanir [[Kórea|Kóreu]], Port-Arthur og hluta Kúrileyja. Rússar neyddust til að hafa sig burt frá Mansjúríu, sem varð áfram hluti af Kína en undir miklum áhrifum Japana.
Þetta var fyrsti ósigur Evrópuveldis gegn Asíuveldi á nútímaöld. Í vestrinu var litið á hróður japanska keisarahersins undir stjórn Meiji sem byrjun „gulrar hættu“.
Árið 1910 var komið í veg fyrir morðtilræði [[Anarkismi|anarkista]] gegn Meiji.
==Heimild==
| |||