„Viktor Emmanúel 3.“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 5:
 
Ítalir kölluðu Viktor Emmanúel ''Il Re soldato'' (Dátakonunginn) þar sem hann leiddi þjóðina í báðum heimsstyrjöldunum, og ''Il Re vittorioso'' (konunginn sigursæla) vegna sigurs Ítala í [[Fyrri heimsstyrjöldin|fyrri heimsstyrjöldinni]]. Hann var einnig kallaður ''Sciaboletta'' („litla sverð“) vegna þess hve smávaxinn hann var.
 
==Æviágrip==
Viktor Emmanúel fæddist 11. nóvember árið 1869 í [[Napólí]]. Árið 1894 kvæntist hann [[Elena Ítalíudrottning|Elenu]], prinsessu [[Svartfjallaland|Svartfjallalands]]. Í júlí árið 1900 var Viktor Emmanúel settur á valdastól eftir að [[Anarkismi|anarkisti]] drap föður hans. Miðað við forvera sína hélt konungurinn sig við mjög við stjórnarskrárbundið hlutverk sitt á fyrstu árum sínum í embættinu. Viktor Emmanúel var lítið fyrir ys og þys ítalskra stjórnmála en pólitískur óstöðugleiki neyddi hann tíu sinnum til að grípa in í þau á milli 1900 og 1922.
 
===Fyrri heimsstyrjöldin===
[[File:Albert I and Victor Emmanuel III.jpg|thumb|left|Viktor Emmanúel (til vinstri) ásamt [[Albert 1. Belgíukonungur|Alberti 1.]] konungi Belgíu á norðurvígstöðvunum. Hér sést vel hve smávaxinn Viktor Emmanúel var.]]
Þegar [[fyrri heimsstyrjöldin]] hófst var Ítalía hlutlaus í fyrstu þrátt fyrir að hafa verið í varnarbandalagi ásamt [[Þýskaland|Þýskalandi]] og [[Austurríki-Ungverjaland|Austurríki-Ungverjalandi]] fáum árum áður. Árið 1915 skrifuðu ítölsk stjórnmál hins vegar undir leynisáttmála um að berjast gegn [[Miðveldin|Miðveldunum]] ásamt bandamönnum. Flestir ítalskir stjórnmálamenn voru á móti inngöngu í stríðið og neyddu [[Antonio Salandra]] forsætisráðherra til að segja af sér. Viktor Emmanúel neitaði að samþykkja afsögn hans og tók sjálfur þá ákvörðun að Ítalía skyldi ganga inn í styrjöldina, sem var stjórnarskrárbundinn réttur hans.
 
Sigur bandamanna árið 1918 gerði Ítölum kleift að innlima landsvæði eins og Trentin, Bolzano, Istríu og Trieste en ekki Dalmatíu, sem kom í veg fyrir að þeir næðu fullri stjórn yfir Adríahafi. Skilmálar friðarins urðu því óvinsælir í Ítalíu og þótti mörgum landið hafa verið lítilsvirt.
 
===Millistríðsárin og uppgangur fasisma===
Efnahagskreppan sem fylgdi í kjölfar heimsstyrjaldarinnar hleypti eldi í æðar öfgamanna í verkamannastéttum Ítalíu. Þetta olli miklum pólitískum óstöðugleika í landinu og gerði [[Benito Mussolini]] kleift að rísa til valda. Árið 1922 gerðu Mussolini og um 10.000 stuðningsmenn hans atlögu á [[Róm]]. [[Pietro Badoglio]] hershöfðingi tilkynnti konungnum að herinn væri trúr honum og gæti sigrað uppreisnarseggina án erfiðis. [[Luigi Facta]] forsætisráðherra lét undirbúa frumvarp til að koma á [[herlög|herlögum]]. Að endingu neitaði Viktor Emmanúel hins vegar að undirrita frumvarpið og bauð Mussolini þess í stað til Rómar til að taka við embætti forsætisráðherra. Konungurinn hélt því seinna fram að hann hefði óttast að [[borgarastyrjöld]] myndi brjótast út ef hann beitti hervaldi gegn fasistunum.
 
[[File:Enrico De Nicola, il re e Mussolini all'uscita di Montecitorio, Roma 1923.jpg|thumb|right|Viktor Emmanúel ásamt [[Benito Mussolini]] árið 1923.]]
 
Viktor Emmanúel gerði næstu árin ekkert til að hafa hemil á valdníðslu Mussolini og mótmælti ekki árin 1925–26 er Mussolini hætti alfarið öllum lýðræðistilburðum. Seinna árið setti Mussolini lög þess efnis að hann væri eingöngu ábyrgur gagnvart konungnum en ekki þinginu.
 
Á valdatíma Mussolini var Viktor Emmanúel gerður að keisara [[Eþíópía|Eþíópiu]] 1936 og konung [[Albanía|Albaníu]] 1939 eftir innrásir Ítala þangað. [[Þjóðabandalagið]] fordæmdi báðar innrásirnar og veitti Viktor Emmanúel aldrei alþjóðlega viðurkenningu sem handhafi þessara titla.
 
===Seinni heimsstyrjöldin===
Árið 1940 ákvað Mussolini að leiða Ítalíu inn í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldina]] ásamt Þýskalandi. Ítalir hlutu afhroð nánast frá byrjun. Vinsældir bæði Mussolini og konungsins döluðu mjög í stríðinu vegna ófara hersins. Loks þann 25. júlí 1943 bar fasíska stjórnarráðið fram [[Vantrauststillaga|vantrauststillögu]] á hendur Mussolini og bað konunginn að leysa hann frá störfum. Næsta kvöld bað Mussolini konunginn um fund á ættarsetri hans. Þegar Mussolin reyndi að segja konungnum frá vantrauststillögunni greip Viktor Emmanúel fram í og tilkynnti honum að hann væri leystur úr embætti og að við honum tæki Pietro Badoglio. Hann fyrirskipaði síðan handtöku Mussolini og afsalaði sér keisaratign Eþíópíu og konungstign Albaníu.
 
Viktor Emmanúel tilkynnti þann 8. september árið 1943 að Ítalía hefði samið um vopnahlé við [[Bandamenn (seinni heimsstyrjöldin)|Bandamenn]]. Þjóðverjar höfðu átt von á þessu og flýttu sér að afvopna ítalska bandamenn sína og taka við beinni stjórn [[Balkanskagi|Balkanskaga]], [[Frakkland|Frakklands]] og [[Tylftareyjar|Tylftareyja]]. Konungurinn óttaðist að Þjóðverjar myndu hertaka Róm sjálfa og flúði því suður til [[Brindisi]] ásamt ríkisstjórn sinni. Hann hlaut nokkra gagnrýni fyrir að yfirgefa höfuðborgina og þótti koma illa út í samanburði við [[Georg 6. Bretlandskonungur|Georg 6. Bretlandskonung]] og Elísabet drottningu, sem höfðu verið áfram í London á meðan loftárásir Þjóðverja stóðu sem hæst, og við [[Píus 12.|Píus 12. páfa]] sem blandaði geði og lék við almenning Rómar eftir sprengjuárásir á borgina.
 
Viktor Emmanúel gerði sér grein fyrir því að mannorð hans væri flekkað vegna daðurs hans við fasistastjórnina og eftirlét syni sínum, [[Úmbertó 2.|Úmbertó krónprinsi]], því flest völd krúnunnar í apríl 1944. Með þessu móti lét Viktor Emmanúel af flestum völdum sínum án þess að segja af sér sem konungur. Valdfærslan var gerð formleg eftir að Róm var frelsuð undan hernámi Þjóðverja.
 
===Þjóðaratkvæðagreiðslan 1946===
 
Ári eftir lok styrjaldarinnar neyddi almenningsálit ríkisstjórnina til að kalla til [[Þjóðaratkvæðagreiðsla|þjóðaratkvæðagreiðslu]] um framtíð konungsvaldisins. Viktor Emmanúel sagði formlega af sér þann 9. maí og eftirlét Úmbertó krúnuna í því skyni að vinna konungsvaldinu nýja stuðningsmenn. Þetta mistókst og mánuði síðar kusu 52 prósent kjósenda að gera Ítalíu að [[lýðveldi]]. Þar með leið ítalska konungdæmið undir lok. Eftir að úrslit atkvæðagreiðslunnar voru gerð að lögum neyddust allir karlkynsmeðlimir Savojaættar til að yfirgefa landið og snúa aldrei aftur. Viktor Emmanúel fór í útlegð til [[Egyptaland|Egyptalands]] og dó næsta ár í [[Alexandría|Alexandríu]]. Hann er grafinn þar á bak við altar dómkirkju Skt. Katrínar.
 
==Tenglar==