„Maórar“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip |
m Tenglar og málfar |
||
Lína 1:
[[Mynd:MaoriChief1784.jpg|thumb|right|Maórahöfðingi, teikning frá 1784.]]
'''Maórar''' (''Māori'', borið fram {{IPA|[ˈmaːɔɾi]}}) eru [[frumbyggi|frumbyggjar]] [[Nýja-Sjáland]]s. Þeir komu þangað í bylgjum frá austanverðri [[Pólýnesía|Pólýnesíu]] á [[kanó]]um á milli [[1250]] og [[1300]]. Frumbyggjarnir voru einangraðir í margar aldir og þar af leiðandi þróuðu þeir sína eigin menningu, með eigið [[maóríska|tungumál]], [[goði|goða]], sérkennilegar [[handverk]]shefðir og [[sviðslistir]]. Snemma eftir landnám skiptu Maórar sér í ættflokka samkvæmt pólýnesískri hefð. Þeir tóku með sér og ræktu margar plöntutegundir. Seinna meir þróaðist áberandi [[Stríðsmaður|stríðsmannamenning]].
Koma Evrópubúa til Nýja-Sjálands frá [[17. öld]] umbylti þjóðfélagi Maóra. Margir Maórir tóku upp vestræna menningu og lífsmynstur. Samskipti milli Maóra og Evrópubúa voru í upphafi vinaleg en Maórar undirrituðu [[Waitangi-samningurinn|Waitangi-samninginn]] árið 1840. Samningurinn kom á sambýli milli Maóra og Evrópubúa undir [[Breska heimsveldið|bresku krúnunnni]]. Deilur um [[landeign]]arrétt komu upp á sjöunda áratugi 19. aldar. Samfélagsbreytingar, deilur sem stóðu yfir í áratugi og sjúkdómar sem Evrópubúar komu með tóku sinn toll af Maórum og þeim fækkaði til muna. Þeir misstu mikinn hluta lands síns og þjóðfélagi þeirra hnignaði. Maórum fór þó aftur að fjölga í byrjun 12. aldar. Leitast hefur verið við að láta rödd Maóra heyrast í nýsjálensku samfélagi og ná [[samfélagslegt réttlæti|samfélagslegu réttlæti]]. Upp úr 1960 hófst endurreisn maórískrar menningar sem hefur haldið áfram til þessa dags.
Samkvæmt manntalinu 2013 eru Maórar um það bil 600.000 á Nýja-Sjálandi sem svarar til 15% af íbúafjöldanum. Maórar eru annað stærsta [[þjóðarbrot]] Nýja-Sjalands á eftir Evrópubúum (''Pākehā''). Auk þess búa um það bil 120.000 Maórar í [[Ástralía|Ástralíu]]. Um það bil fimmtungur Maórar
Óhlutfallslega margir Maórar eiga við efnahagsleg og félagsleg vandamál að stríða. [[Lífslíkur]] þeirra og
== Tengt efni ==
| |||