Útgáfa síðunnar 4. maí 2015 kl. 20:45 breyta Sweepy (spjall \| framlög) 8.389 breytingar Ekkert breytingarágrip ← Eldri breyting		Útgáfa síðunnar 24. nóvember 2016 kl. 18:10 breyta taka aftur þessa breytingu 89.160.214.195 (spjall) Ritaði undirkafla: Landsvæði, samfélag og söguágrip. Nýrri breyting →
Lína 1: [[Mynd:Map of USA highlighting Utah.png\|right\|400px\|thumb\|''Kortið sýnir staðsetningu Utah'']] [[Mynd:Map of USA highlighting Utah.png\|right\|400px\|thumb\|''Kortið sýnir staðsetningu Utah'']]'''Utah''' er eitt af [[fylki\|fylkjum]] [[Bandaríkin\|Bandaríkjanna]]. Utah liggur að [[Idaho]] og [[Wyoming]] í norðri, [[Colorado]] í austri, [[Arizona]] í suðri og [[Nevada]] í vestri. Utah og [[New Mexico]] eru einnig horn í horn í suðaustri frá Utah. Flatarmál Utah er 219.887 [[ferkílómetri\|ferkílómetrar]]. Utah og [[New Mexico]] eru horn í horn í suðaustri frá Utah.▼ [[Mynd:Map of Utah NA.png\|thumb\|Kort af Utah.]] '''Utah''' er eitt af [[fylki\|fylkjum]] [[Bandaríkin\|Bandaríkjanna]]. Nafn fylkisins kemur frá Ute ættbálki frumbyggja. ==Landsvæði== Höfuðborg Utah heitir [[Salt Lake City]] og það er einnig stærsta borg fylkisins. Um 2,8 milljónir manns búa í Utah ([[2010]]).▼ ▲~~[[Mynd:Map of USA highlighting Utah.png\|right\|400px\|thumb\|''Kortið sýnir staðsetningu Utah'']]'''Utah''' er eitt af [[fylki\|fylkjum]] [[Bandaríkin\|Bandaríkjanna]].~~ Utah liggur að [[Idaho]] og [[Wyoming]] í norðri, [[Colorado]] í austri, [[Arizona]] í suðri og [[Nevada]] í vestri. Utah og [[New Mexico]] eru einnig horn í horn í suðaustri frá Utah. Flatarmál Utah er 219.887 [[ferkílómetri\|ferkílómetrar]]. Utah og [[New Mexico]] eru horn í horn í suðaustri frá Utah. Þrjú landfræðileg svæði eru meginhlutar fylkisins: [[Klettafjöll]], [[Lægðin mikla]] ([[the Great Basin]]) og [[Colorado sléttan]]. Vesturhluti fylkisins er aðallega eyðimörk. Vindur og vatn hafa mótað [[sandsteinn\|sandstein]] og skapað fögur fjöll og gljúfur. Hæsti punktur Utah er Kings Peak (4,123 metrar). ~~Í Utah liggur einnig borgin [[Spanish Fork]] sem er elsta íslenska samfélagið í Bandaríkjunum.~~ Ríkið á 70% lands í Utah. Þjóðgarðar eru fimm: Arches, Bryce Canyon, Canyonlands, Capitol Reef og Zion. Ferðaþjónusta er stór atvinnugrein og námavinnsla er enn mikilvæg. [[Mynd:Monumentvalley.jpg\|thumb\|800px\|center\|Monument valley hefur verið kvikmyndaður í mörgum vestrum.]] ==Samfélag== ▲Höfuðborg Utah heitir [[Salt Lake City]] og það er einnig stærsta borg fylkisins. Um ~~2,8~~3 milljónir manns búa í Utah ([[~~2010~~2015]]) og flestir í kringum höfuðborgina á svæði sem heitir Wasatch Front. Í Utah liggur borgin [[Spanish Fork]] sem er elsta íslenska samfélagið í Bandaríkjunum. 81.4% íbúanna teljast vera hvítir, 13% latinos/spænskumælandi, 1% svartir og 1% frumbyggjar. Um 62% íbúa Utah teljast til [[mormónatrú]]ar. Íbúar hneigjast til [[Repúblikanaflokkurinn\|Repúblikanaflokksins]] og hafa kosið hann í meirihluta í síðan 1964. Þrátt fyrir að vera íhaldssamt ríki var [[hjónaband samkynhneigðra]] leyft árið 2013. Áfengi og tóbak lúta ströngum reglum í fylkinu og ríkið rekur áfengisbúðir. Fjárhættuspil eru bönnuð og er Utah þar eina fylkið ásamt [[Hawaii]] til að banna þau. ==Söguágrip== Þúsundum ára áður en Evrópubúar komu til svæðisins sem telst til Utah voru þar ættbálkar sem kenndir eru við Pueblo og Fremont. Pueblo frumbyggjar grófu híbýli sín í kletta en Fremont frumbyggjar byggju stráhús. Spánverjar könnuðu suður-Utah á 16 öld og næstu tvær aldir fóru þeir um svæðið en ekki var áhugi fyrir landnámi þar vegna eyðimerkurlandslags. [[Navajó indíánar\|Navajo]], Ute, Shoshone og aðrir frumbyggjar fluttust inn á svæðið á 18. öld. Árið 1821 fékk [[Mexíkó]] sjálfsstæði frá [[Spánn\|Spáni]] og þá varð Utah hluti þess eða af Alta California (Há-Kalifornía). Veiðimenn af evrópskum uppruna sóttu í auknum mæli á svæðið á 19. öld og námavinnsla hófst. Um miðja öldina fluttust mormónar búferlum meðal annars frá [[Illinois]] til Utah vegna deilna þar. Salt Lake City stækkaði af þeim völdum. Eftir [[Mexíkanska-ameríska stríðið]] náðu Bandaríkin yfirráðum á svæðinu árið 1848 og úr varð [[Utah territory]] sem einnig innihélt [[Nevada]] og hluta [[Wyoming]] og [[Colorado]]. Ríkisstjórn Bandaríkjanna átti í átökum við mormóna og frumbyggja á svæðinu. Ríkinu var í nöp við [[fjölkvæni]] sem átti sér stað eðal mormóna. Árið 1896 varð Utah 45. fylki Bandaríkjanna. Á 20. öld bötnuðu samgöngur og varð eyðimerkurlandslag fylkisins vinsælt í vestra-kvikmyndum. Árið 1957 voru fyrstu þjóðgarðar (state parks) stofnaðir. Fólki fjölgaði mjög á 8. áratug aldarinnar. Vetrarólympíleikarnir voru haldnir í Salt Lake City árið 2002. ==Heimild== {{commonscat\|Utah}} {{wpheimild\|tungumál= en\|titill= Utah\|mánuðurskoðað= 24. nóv.\|árskoðað= 2016 }} {{Bandaríkin}} ~~{{Stubbur\|bandaríkin}}~~ [[Flokkur:Utah\| ]] [[Flokkur:Fylki í Bandaríkjunum]]

„Utah“: Munur á milli breytinga