„Svartidauði“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m Tók aftur breytingar 178.19.59.130 (spjall), breytt til síðustu útgáfu 82.112.90.106 |
mEkkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
{{aðgreiningartengill1|Svartidauði|[[Brennivín]]}}
[[Mynd:Burying Plague Victims of Tournai.jpg|thumb|right|Greftrun fórnarlamba svarta dauða í Tournai. Smámynd úr "The Chronicles of Gilles Li Muisis" (1272-1352)]]
'''Svartidauði''' (eða '''svarta fárið''') var einn skæðasti heims[[faraldur]] sögunnar og náði hámarki í [[Evrópa|Evrópu]] um miðja [[14. öld]]. Almennt er talið að sýkillinn hafi verið bakterían ''[[Yersinia pestis]]'' sem veldur [[Plága (sjúkdómur)|plágu]] eða pest. Margir telja að sjúkdómurinn hafi borist frá Asíu og breiðst út með [[Rotta|rottum]]. Áætlað hefur verið að um 75 milljónir manna alls hafi látist úr farsóttinni, þar af í Evrópu 25–30 milljónir, eða þriðjungur til helmingur íbúa álfunnar á þeim tíma.
Lína 135 ⟶ 11:
== Uppruni og smitleiðir ==
[[Mynd:Yersinia pestis fluorescent.jpeg|thumb|right|Sýkillinn Yersinia pestis.]]
Elsta dæmið um faraldur sem talinn er hafa verið af völdum Yersinia pestis er drepsótt sem gekk um [[Býsans]] á 6. öld og barst þaðan til ýmissa hafnarborga við [[Miðjarðarhaf]] en fátt er vitað um frekari útbreiðslu hennar. Hún tók sig nokkrum sinnum upp aftur á næstu öldum en eftir miðja 8. öld virðist engin meiri háttar drepsótt hafa gengið um Evrópu fyrr en Svarti dauði gekk um miðja 14. öld. Farsóttin var kölluð „[[plága]]“ en það voru einnig margir aðrir sjúkdómar kallaðir á þessum tíma.
Pestin er oftast talin upprunnin í [[Mið-Asía|Mið-Asíu]] og hefur borist þaðan yfir gresjurnar með kaupmönnum. Aðrar tilgátur hafa þó komið fram um upprunann og hefur Norður-Indland verið nefnt til og Afríka einnig. Hvað sem því líður var pestin á miðöldum landlæg í nagdýrum í Mið-Asíu og barst þaðan bæði til austurs og vesturs með kaupmönnum eftir [[Silkivegurinn|Silkiveginum]].
Lína 190 ⟶ 65:
[[ja:ペスト#14世紀の大流行]]
| |||