„Hrekkjavaka“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
smá hreingerning
Lína 1:
[[Mynd:Halloween_Witch_2011.JPG|thumb|320px|Á hrekkjavöku eru oft opinberir staðir skreyttir með nornum, draugum og köngulóavefum.]]
'''Hrekkjavaka''' er hátíðisdagur haldin [[31. október|31. október.]], ættaður frá [[Keltar|keltum]] þar sem hann hét upphaflega [[Samhain]] (borið fram '''sánj''' á [[Írska|írsku]]). Þá voru færðar þakkir fyrir uppskeru [[sumar]]sinnssumarsinns og boðuð koma [[vetur]]sins. Hrekkjavaka er haldin [[31. október|31. október.]] Á Íslandi var á sama tíma haldið uppá hina hliðstæðu hátíð [[veturnætur]]vetursins.
 
Hrekkjavaka nefnist á enskri tungu „''Halloween''“ sem er annar ritháttur fyrir „Hallowe’en“. Hallowe’en er svo stytting á nafninu „All Hallows’ Evening“ eða „All Hallows’ Eve“ sem er kvöldið 31. Kirkjanoktóber, fluttivakan hátíðinafyrir [[Allraheilagramessa|Allraheilagramessu]]. Kirkjan flutti hátíðina Allraheilagramessu til fyrsta nóvember til að reyna að taka yfir þessareldri heiðnuheiðnar hátíðir á borð við hrekkjavökuSamhain og veturnætur.
 
== Sagan ==
[[Mynd:Danish Bonfire.jpg|thumb|210px|right|Bálköstur kveiktur í tilefni hrekkjavöku.]]
Menn töldu tímann í vetrum og [[nótt]]umnóttum fremur en í [[Ár|árum]] og [[Dagur (tímatal)|dögum]] áður fyrr. Veturinn, eins og nóttin, var talin koma fyrst; mánaðamót [[október]] og [[nóvember]] var því tími vetrarbyrjunar, og þar með [[nýár]]s. Sambærilegar hátíðir við ''Samhain'' á Írlandi og Skotlandi var til dæmis hátíðin [[veturnætur]] á [[Ísland]]i sem haldin var í lok október og var þá einnig haldið [[dísablót]] (''disting'') á [[Norðurlönd]]um á þessum sama tíma.
 
Upphaf vetrar og árs er það sem kallað er ''liminal tímabil'', einskonar millibilsástand sem ríkir á tímum mikilla umskipta. Þá geta menn jafnvel skynjað handanheima; eða séð handanheimsverur, og geta spáð í framtíðina. Andar voru taldir vera á kreiki á Samhain, mörk heima hinna lifandi og hinna dauðu voru talin óljós þetta kvöld og [[Draugur|draugar]], [[norn]]ir og aðrar óvættir voru taldar sveima um og voru því bálkestir kveiktir til að vernda hina lifandi. Fólk dulbjó sig til að þekkjast ekki og buðu óvættunum mat og drykk til að friðþægja þeim. Sambærilega trú um svona ''liminal tímabil'' má finna bæði tengda jólanótt og nýársnótt á Íslandi sem dæmi.
Lína 12:
== Hefðir ==
[[Mynd:Kobe Mosaic17s3072.jpg|upright|thumb|210px|right|Útskorin grasker með kertaljósi í.]]
Hefð myndaðist fyrir því að á hrekkjavöku væri brennandi [[Kerti|kertum]] komið fyrir í útskornum [[Næpa|næpum]] og á [[Írland]]i og í [[Skotland]]i tíðkaðist að kveikja bálkesti. Einnig fóru bæði unglingar og fullorðnir á milli húsa klæddir búningum með grímur og gerðu öðrum gjarnan einhvern grikk í leiðinni.
 
Þegar Írar og Skotar fluttust búferlum til Ameríku á [[19. öld]] fluttist hrekkjavakan með þeim. Í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] uxu aftur á móti [[grasker]] sem voru mun stærri en næpurnar og auðveldari að skera út. Þannig tóku graskerin við af næpunum sem tákn fyrir hrekkjavöku Bandaríkjamanna.
Lína 22:
 
=== Eldsraunin ===
Eldurinn minnir á bálkestina sem kveiktir voru. Stöng var fest í loftið og neðan á henni voru [[epli]] og logandi [[kerti]] á sitthvorum endanum. Fólk reyndi síðan að bíta í eplið án þess að brenna sig. Á síðari tímum hefur kertið verið fjarlægt sökum hættunnar sem fylgir því og í stað eplis er oft að finna sætabrauð, eins og kleinuhring.
 
=== Vatnsraunin ===