„Íran“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 34:
Í Íran kom upp eitt af elstu menningarríkjum heims, [[Elam]], sem hóf að myndast um 3200 f.Kr. Árið [[625 f.Kr.]] stofnuð [[medar]] hið fyrsta af mörgum keisaradæmum í sögu Írans og eftir það varð landið ríkjandi menningarlegt afl í sínum heimshluta. Það náði hátindi sínum með veldi [[Akkamenídaríkið|Akkamenída]] sem [[Kýros mikli]] stofnaði um [[550 f.Kr.]] Þá náði ríkið frá [[Indusdalur|Indusdal]] í austri að [[Þrakía|Þrakíu]] og [[Makedónía|Makedóníu]] í vestri. Þetta heimsveldi hrundi í kjölfar landvinninga [[Alexander mikli|Alexanders mikla]] árið [[330 f.Kr.]] Eftir það komu þar upp veldi [[Parþar|Parþa]] og síðan [[Sassanídar|Sassanída]]. Múslimar lögðu landið undir sig árið 651 og [[íslam]] tók þá við af [[manikeismi|manikeisma]] og [[sóróismi|sóróisma]] sem ríkjandi trúarbrögð. Árið [[1501]] hófst veldi [[Safavídaríkið|Safavída]] sem studdu [[tólfungaútgáfa íslam|tólfungaútgáfu íslam]]. Eftir [[persneska stjórnarskrárbyltingin|persnesku stjórnarskrárbyltinguna]] [[1906]] var fyrsta [[þing Írans]] stofnað og [[þingbundin konungsstjórn]] tók við. Í kjölfar [[stjórnarbyltingin í Íran|stjórnarbyltingar]] sem [[Bretland|Bretar]] og [[Bandaríkin|Bandaríkjamenn]] studdu árið [[1953]] varð stjórn landsins í vaxandi mæli [[alræði]]sstjórn. Óánægja með stjórnina og erlend áhrif leiddi til [[íranska byltingin|írönsku byltingarinnar]] og stofnunar [[íslamskt lýðveldi|íslamsks lýðveldis]] árið [[1979]].
 
Íran býr yfir miklum [[Jarðolía|olíuauðlindum]] og á stærstu [[jarðgas|gaslindir]] heims. Olíuiðnaður landsins stendur undir 15% af [[Verg landsframleiðsla|vergri landsframleiðslu]] og 45% af tekjum ríkisins. Landið er stofnaðili að [[Samtök olíuframleiðsluríkja|Samtökum olíuframleiðsluríkja]], [[Samtök hlutlausra ríkja|Samtökum hlutlausra ríkja]] og [[Samtök um íslamska samvinnu|Samtökum um íslamska samvinnu]]. Stjórnarfar landsins er blanda af [[lýðræði]] og [[klerkastjórn]] þar sem æðstiklerkur hefur mikil pólitísk áhrif. Íran er annað fjölmennasta ríki Mið-Austurlanda og 17. fjölmennasta ríki heims með yfir 77 milljónir íbúa. Íran er fjölmenningarríki en [[persar]] eru rúm 60% þjóðarinnar. Að auki búa þar [[aserbaídsjanar]], [[kúrdar]], [[lúrar]], [[arabar]], [[balúkar]] og [[túrkmenar]]. [[Persneska]] er opinbert tungumál landsins og [[sjía íslam]] er ríkistrú. alahokiba
 
== Tenglar ==