„Djengis Khan“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Skráin Mongol_empire.jpg var fjarlægð og henni eytt af Commons af Ellin Beltz.
m WPCleaner v1.39b - Fixed using Wikipedia:WikiProject Check Wikipedia (Fyrirsagnir byrja með þremur "=")
Lína 2:
[[Mynd:Genghis_Khan.jpg|thumb|right|Gengis Kan á kínverskri mynd.]]
 
=== Upphaf Gengis Kan ===
Gengis Kan fæddist um árið 1162 í Mið-Mongólíu. Í fyrstu bar hann nafnið Temujin. Hann var hluti af ættbálk sem rak ættir sínar til Khabul Kaan sem hafði eitt sinn sameinað [[Mongólía|Mongólíu]] á móti kínverska Jin Keisaraveldinu. Hann var sonur höfðingja ættbálksins. Samkvæmt fornsögum Mongóla á Temujin að hafa fæðst með blóðklút í hendinni sem boðaði að hann myndi verða mikil leiðtogi. Móðir hans ól hann upp með því markmiði að hann skildi hversu mikilvægt væri að Mongólar myndu standa saman. Þegar Gengis var níu ára var faðir hans myrtur og átti þá Gengis að taka við af honum sem leiðtogi en ættflokkurinn neitaði að fylgja svo ungum dreng. Þegar Gengis var 16 ára giftist hann fyrstu konu sinni Borte. Með þessu hjónabandi sameinaðist ætt hans og önnur ætt sem hét Konkriat. Gengis eignast son sem fékk nafnið Jochi en allt í allt eignaðist hann fjóra syni. Um árið 1200 hafðist Gengis handa við að byggja upp veldi sitt og réðst  fyrst á Tatara. Gengis átti í byrjun erfitt með að vinna með öðrum ættum og endaði oftast á því að drepa leiðtoga þeirra til að geta sameinað þá undir sinni stjórn. Á nokkrum árum sameinaði hann þó alla ættbálka Mongóla undir sína stjórn. Það var þá sem hann tók upp nafnið Gengish Kan.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.livescience.com/43260-genghis-khan.html|titill=Genghis Khan, Founder of Mongol Empire: Facts & Biography}}</ref>
 
=== Heimsveldið verður til ===
Á árunum eftir að hafa tekið yfir Mongólíu hóf hann allsherjar stríð gegn Jin ættinni og hertók höfuðborg þeirra [[Alþýðulýðveldið Kína|Zhongdu]] árið 1215. Eftir sigur hans hélt hann áfram að stækka veldi sitt. Um árið 1219 bættist það landsvæði við sem í dag er [[Túrkmenistan]] og [[Afganistan]]. Gengis Kan er sagður hafa haft yfirburða hæfileika í hernaði. Herir Kans voru fámennari en flestir herir sem hann mætti en skort á mannafla bætti hann upp með skipulagi og hörku.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.history.com/topics/genghis-khan|titill=GENGHIS KHAN}}</ref>
 
=== Skipulag Heimveldisins ===
Gengis Kan var skynsamur að því leyti að hann kunni að meta hæfileika handverksmanna og smiða og var þeim hlíft ef þeir vildu ganga í lið með honum. Með þessu gat hann haldið við herflokkum sínum og þeir stækkuðu. Á hinn bóginn skipaði hann stjórnmálamönnum og aðlinum sem og öðrum sem teknir voru til fanga að berjast í fremstu víglínu. Talið er að í her Gengis Kans hafi verið um 200,000 menn þegar mest var.
 
Gengis Kan byggði líka upp nýtt stjórnkerfi sem gerði [[Mongólía|Mongólíu]] kleift að stjórna heimsveldi en áður hafði samfélagið verið stjórnað af foringjum hvers ættbálks fyrir sig. Í þessu nýja kerfi var mikil áhersla lögð á lagasetningu og skipulagt dómskerfi.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.history.com/topics/genghis-khan|titill=GENGHIS KHAN}}</ref>
 
=== Dauði Gengisar Kans ===
Gengis Kan náði háum aldri á þess tíma mælikvarða og er talið að hann hafi dáið um sextugt. Árið 1227 barði hann niður  uppreis í kínverska konungsveldinu Xi Xia og lést hann þar. Talið er að hann hafi látist vegna áverka sem hann hlaut við að detta af hestbaki. Síðasta skipun Gengisar Kans var að útrýma Xi Xia ættinni og jafna borg þeira við jörðu. Veldi Mongóla hélt áfram að stækka eftir lát Gengis Kan.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.history.com/this-day-in-history/genghis-khan-dies|titill=Genghis Khan dies}}
</ref>
Lína 19:
----[ÓHN1]Máa íhuga að sleppa – kemur málinu ekki við
 
=== Sögulegt ágrip ===
* u.þ.b. ''1155-1167'' - Temüjin fæddur í [[Mongólía|Hentiy í Mongólíu]].
* u.þ.b. ''1171'' - Tatarar eitra fyrir föður Temüjins, fjölskylda hans býr við örbirgð