„Hvalveiðar Norðmanna við Vestfirði á 19. öld“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
|||
Lína 1:
[[Mynd:Önundarfjörður 03.JPG|thumb|Leifar hvalstöðvarinnar á Sólbakka í Önundarfirði.|401x401dp]]
Lengst af voru [[hvalveiðar]] við Ísland í atvinnuskyni aðeins stundaðar af erlendum þjóðum. Í upphafi 17. aldar voru það [[Baskar]] og [[Holland|Hollendingar]]
Þó nokkrar þjóðir veiddu hvali á Norður-Atlantshafi á 19.öld, til dæmis Bandaríkjamenn,[[Holland|Hollendingar]] og Norðmenn. Þessar þjóðir reyndu allar að skutla hvali kringum Ísland en svo fór að Norðmenn voru eina þjóðin sem veiddu hvali við Ísland til langframa. Ástæðan var sú að Norðmaðurinn [https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Svend_Foyn&action=edit&redlink=1 Svend Foyn] tvinnaði saman hraða gufubáta og þá aðferð að pumpa lofti í hvali eftir að þeir höfðu verið skutlaðir svo að þeir flutu, en þannig var hægt að veiða hraðsyndari og stærri hvali en áður. Upp frá því var hægt að veiða mun fleiri hvali en mögulegt var að verka á hvalveiðiskipum svo hlutverk landstöðva í verkvinnslu hvala varð aftur þýðingarmikið.<ref>Trausti Einarsson. (1987). ''Hvalveiðar við Ísland 1600-1939'', bls. 45-46.</ref>
Um leið og norsku hvalveiðimennirnir byrjuðu að skutla hvali við Ísland hófust talsverðar deilur meðal Íslendinga, einkum á þeim svæðum þar sem Íslendingar áttu mikið undir fiskveiðum.<ref name=":4">Gylfi Björn Helgason. (2015). ''Hvalveiðar Norðmanna við Vestfirði á 19. öld'', bls. 20.</ref> Margir Íslendingar sögðu að norsku hvalveiðimennirnir væru eins og „farfuglar“ sem greiddu lítið, eða nær ekkert, í skatta á meðan þeir mokgræddu á hvalveiðunum. Þó voru helstu rökin gegn þeim trúin á tengsl milli hval- og fiskveiða (oft nefnt hvalrekstrarkenningin). Líktu Íslendingar hvalnum saman við fjárhund sem smalaði síldinni saman úti á hafi og ræki hana inn á firði þar sem möguleiki væri fyrir Íslendinga að veiða hana.<ref>Trausti Einarsson. (1987). ''Hvalveiðar við Ísland 1600-1939'', bls. 124.</ref>▼
▲Um leið og norsku hvalveiðimennirnir byrjuðu að skutla hvali við Ísland við lok 19. aldar hófust talsverðar deilur meðal Íslendinga, einkum á þeim svæðum þar sem Íslendingar áttu mikið undir fiskveiðum.<ref name=":4">Gylfi Björn Helgason. (2015). ''Hvalveiðar Norðmanna við Vestfirði á 19. öld'', bls. 20.</ref> Margir Íslendingar sögðu að norsku hvalveiðimennirnir væru eins og „farfuglar“ sem greiddu lítið, eða nær ekkert, í skatta á meðan þeir mokgræddu á hvalveiðunum. Þó voru helstu rökin gegn þeim trúin á tengsl milli hval- og fiskveiða (oft nefnt hvalrekstrarkenningin). Líktu Íslendingar hvalnum saman við fjárhund sem smalaði síldinni saman úti á hafi og ræki hana inn á firði þar sem möguleiki væri fyrir Íslendinga að veiða hana.<ref>Trausti Einarsson. (1987). ''Hvalveiðar við Ísland 1600-1939'', bls. 124.</ref>
Samhliða aukinni þjóðerniskennd meðal Íslendinga í byrjun 20. aldar jókst andstaðan gegn hvalveiðum Norðmanna.<ref>Gylfi Björn Helgason. (2015). ''Hvalveiðar Norðmanna við Vestfirði á 19. öld'', bls. 21.</ref> Í kjölfarið bönnuðu Íslendingar stórhvalaveiðar árið 1915. Flutningsmaður tillögunar rökstyður bannið á þann veg að hann væri fullviss um að sýnt hafði verið fram á tengsl hval- og fiskveiða og að hætta væri á að norsku hvalveiðimennirnir mundu útrýma hvalnum með öllu með fram ströndum Íslands. Hvalveiðibannið mundi hins vegar leyfa stofninum að jafna sig svo að Íslendingar gætu sjálfir byrjað að skutla hvali er fram liðu stundir.<ref>Trausti Einarsson. (1987). ''Hvalveiðar við Ísland 1600-1939,'' bls. 134.</ref>
Lína 54 ⟶ 56:
== Heimildir ==
Gylfi Björn Helgason. (2015). [https://www.academia.edu/20122272/Hvalvei%C3%B0ar_Nor%C3%B0manna_vi%C3%B0_Vestfir%C3%B0i_%C3%A1_19._%C3%B6ld Hvalveiðar Norðmanna við Vestfirði á 19. öld]. Bolungarvík: Rannsóknasetur Háskóla Íslands á Vestfjörðum.
Ragnar Edvardsson og Magnús Rafnsson. (2011). Hvalveiðar útlendinga á 17. öld: Fornleifarannsóknir á Strákatanga 2005-2010. ''Árbók Hins íslenzka fornleifafélags 2011'', 145-186.
Trausti Einarsson. (1987). Hvalveiðar við Ísland 1600-1939. Í Bergsteinn Jónsson (ritstj.), ''Studia historica: 8. bindi''. Reykjavík: Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
| |||