„Stjórnleysisstefna“: Munur á milli breytinga

'''AnarkismiStjórnleysisstefna''' eða '''anarkismi''' er [[stjórnmál]]a- og [[Samfélag|félagsstefna]] sem einkennist fyrst og fremst af andstöðu við yfirvald, og höfnun á réttmæti þess. Fylgismenn stefnunnar stefna að [[samfélag]]i byggðu á sjálfviljugri samvinnu [[einstaklingur|einstaklinga]].

AnarkistarStjórnleysingjar eru afar fjölbreyttur hópur, eins og við er að búast, þar sem hugmyndafræðin byggist upp á höfnun á yfirvaldi, gagnrýninni hugsun og einstaklingsfrelsi.

Nafngjöfin á þessari stjórnmálastefnu, anarkismi (sem íslenskað hefur verið m.a. sem stjórnleysisstefna), er upphaflega níðyrði andstæðingaandstæðinganna sem vildu meina að hún mundi leiða til upplausnar og ringulreiðar. Orðið sjálft kemur úr [[gríska|grísku]] '''αναρχία''' (''anarkhia'') og þýðir án höfðingja eða stjórnanda.

AnarkismiStjórnleysisstefna einkennist, eins og nafnið gefur til kynna, af andstöðu við stjórnun. Hér er í raun átt við stjórn eins á öðrum; einstaklingar og hópar hafa að sjálfsögðu rétt til sjálfstjórnar.

Ríkið hefur tilskipunarvald á ákveðnu landsvæði. Tilskipunarvald er í beinni andstöðu við hugmyndirnar sem liggja að baki anarkismastjórnleysisstefnu, og því má telja nokkuð ljóst að stjórnleysingi hljóti að vera andstæðingur ríkisvalds. Í ófáum [[orðabók]]um er stjórnleysisstefna skilgreind sem andstaða við [[ríkisvald]]. Þó er ekki hægt að segja að andstaða við ríkisvald sé allt sem í stjórnleysi felst.

Kapítalísk [[Eignarréttur|einkaeign]] greinir ekki milli tannbursta og fjölþjóðafyrirtækis. AnarkistarStjórnleysingjar telja að hér sé um tvær ólíkar gerðir eignar að ræða. Annars vegar er eign sem einstaklingur hefur sjálfur bein not af, eins og tannbursti eða íbúð sem hann býr sjálfur í. Hins vegar er eign sem einstaklingurinn notar ekki sjálfur, heldur lætur aðra nota í sinn stað (og fær yfirleitt greiðslu í staðinn). Í þessum flokki mætti finna [[hlutabréf]] í fjölþjóðafyrirtæki, sem tákna peninga sem fyrirtækið notar, og íbúð sem eigandinn leigir út.

Þessi aðgreining var fyrst sett á prent af [[Pierre-Joseph Proudhon|Proudhon]], og hefur verið notuð af anarkistumstjórnleysingjum allar götur síðan. Enn fremur hafa anarkistarstjórnleysingjar verið andsnúnir seinni gerðinni, þó svo að nokkuð hafi greint á um nákvæma túlkun svo og nánari útfærslu aðgengisreglna. Ljóst má þykja að þessi andstaða leiðir af sér andkapítalisma, en [[kapítalismi]]nn er [[efnahagskerfi]] sem byggir á seldri vinnu við eign annarra.

AnarkistarStjórnleysingjar styðja almennt það sem nefnt er [[beinar aðgerðir]]. Beinar aðgerðir fela í sér allt það sem einstaklingar og hópar gera til að fá sínu framgengt án milliliða. Almenn [[mótmæli]] eru þannig beinar aðgerðir, en kosning stjórnmálaflokks á þing er það ekki. Bein aðgerð getur einnig falið í sér myndun stuðningskerfis, eins og sjálfstæðs skólakerfis og heilbrigðisþjónustu, utan hins viðurkennda kerfis.

Öfgakenndar útgáfur þessarar hugmyndar hafa verið notaðar til að réttlæta [[hryðjuverk]] eins og launmorð. Til dæmis var [[William McKinley]] [[Forseti Bandaríkjanna|Bandaríkjaforseti]] skotinn til bana af [[Leon Czolgosz]], sem var yfirlýstur anarkististjórnleysingi, árið [[1901]]. Einnig hafa samtökin [[Earth Liberation Front]] beitt svipaðri röksemd fyrir íkveikjum og skemmdarverkum.

AnarkismiStjórnleysisstefna er margbrotin, og innan hennar rúmast afar ólíkar hugmyndir. HelstuHelsta greinarskipting anarkismahreyfingarinnar er þó í það sem nefna má hægri og vinstri arma hennar – sem einnig má nefna [[Einstaklingshyggja|einstaklings-]] og [[Félagshyggja|félagshyggjuhluta]] hennar. Þessar greinar má svo einnig sundurgreina enn frekar. Þrátt fyrir þetta misræmi hugmynda hefur lítið farið fyrir missætti stjórnleysingja; ''kvíslir'' anarkismastjórnleysisstefnu eru lausar í sér, og algengt er að anarkistarstjórnleysingjar tileinki sér hugmyndir víða að.

=== AnarkískStjórnleysis einstaklingshyggja ===

Höfuðmunurinn á anarkískri einstaklingshyggjueinstaklingshyggjustjórnleysingjum og hinum ýmsu anarkískri félagshyggjufélagshyggjuhópum er stuðningur þeirra fyrrnefndu við [[Frjáls markaður|frjálsan markað]]. Þennan stuðning má rekja til [[Pierre-Joseph Proudhon]], en hugsjón hans um samfélag án yfirstjórnunar byggði á frjálsum félögum sjálfstætt starfandi fólks, hvort sem það væri verkafólk eða sjálfstætt starfandi atvinnurekendur (e.k. [[Samvinnufélag|samvinnufélög]]) og [[Gagnkvæmur banki|gagnkvæmum bönkum]]. Hreifingin þróaðist fyrst og fremst í bandaríkjunum en þar þróuðu menn á borð við [[Lysander Spooner]] og [[Benjamin Tucker]] hugmyndir Proudhon áfram og héldu inni atriðum á borð við markaðshyggju og umbótastefnu og gerðu ráð fyrir samfélagi sjálfstæðra atvinnurekenda líkt og Proudhon og [[Josiah Warren]] gerðu. Einstaklingssinnaðir anarkistarstjórnleysingjar telja að sjálfstæðir atvinnurekendur sem og samvinnufélög sjálfstæðra atvinnurekenda og verkamanna muni kjósa að selja framleiðslu sína á markaði, frekar en að bindast í stærri samtök, eins og félagshyggjuanarkistarfélagshyggjustjórnleysingjar telja líklegra.

=== AnarkískStjórnleysis félagshyggja ===