|
[[Mynd:Berlinermauer.jpg|thumb|Berlínarmúrinn er frægur [[múr]] sem innan [[Berlín]]ar afmarkaði landamærin milli [[Austur-Þýskaland|Austur-]] og [[Vestur-Þýskaland]]s]]
.
'''Berlínarmúrinn''' ([[þýska]] '''Berliner Mauer''') var mannvirki sem skildi að [[Vestur-Berlín]] og [[Austur-Þýskaland]]. Hann var byggður árið [[1961]] og féll [[9. nóvember]] [[1989]]. Yfirvöld Austur-Þýskalands kölluðu hann ''fasistavarnarmúr'' (þýska: ''antifaschistischer Schutzwall'').
Berlínarmúrinn var áberandi tákn um skiptingu Þýskalands og kalda stríðið. Talið er að 130 manns hafi látið lífið á flótta yfir 167,8 km langan múrinn.
'''Berlínarmúrinn verður til'''
Innrás Þjóðverja í Pólland þann 1. september 1939 markaði upphaf seinni heimsstyrjaldarinnar. Þjóðverjar gerðu innrásir í fleiri lönd, þara sem þeir hugðu á frekari landvinninga. Heimsstyrjöldin síðari var hafin.
Bandamenn, stórveldin Bandaríkin, Sovétríkin, Stóra-Bretland og Frakkland báru sigur úr býtum gegn Þjóðernisöflunum þýsku. Árið 1945 funduðu Sigurvegararnir í Jalta á Krímskaga, þar sem Evrópu var skipt í valdasvæði. Einnig var Þýskalandi skipt niður í valda- og stjórnunarsvæði. Berlín var skipt upp í Austur-Berlín og Vestur-Berlín. Rússar réðu í austurhlutanum. Eftir stríðið má segja, að Þýskaland hafi verið rústir einar. Landið var skaðað, fólk ýmist látið eða slasað..Að reisa landið úr rústum eftir stríðið var erfitt.
Fljótlega sýndi sig, að enginn einhugur ríkti meðal sigurvegaranna. Sovétríkin voru engan veginn sammála stefnu Veturveldanna og hugmyndafræðin var gerólík. Fyrrum bandamenn urðu andstæðingar og kepptu um yfirráð í Evrópu og víðar í heiminum. Atvinnulífið í Sovéthlutanum var í rúst. Rússar guldu sjálfir mikið afhroð í strínu, en Bandaríkjamenn báru af því ekkert tjón. Meðan lífskjör í vesturhlutanum bötnuðu, meðal annars vegna Marshal aðstoðarinnar, uxu erfiðleikarnir í austurhlutanum. Það var þung byrði að gjalda Rússum stríðsskaðabætur. Þar var heldur ekki um að ræða Marshalaðstoð.
Vegna þessara erfiðu lífskjara hóf fólk að yfirgefa austurhlutan n og setjast að í vesturhlutanum .í von um betri lífskjör. Fólksflóttinn var mjög þungbær fyrir Þýska alþýðulýðveldið, DDR ,, sem þá var orðið til , og var orðinn efnahagsleg ógnun. Það var fyrst og fremst ungt og vel menntað fólk, sem leitaði yfir í vesturhlutann, mikill mannauður. Á árunum 1953 til ársloka 1960 yfirgáfu austurhlutann árlega milli 140 – 330 þús. manns, alls 1.856.466. Árið 1961 komu 133.574 . Samtals voru yfir þrjár milljónir flóttamanna komnir til Vestur-Berlínar.
Í austurhlutanum, þar sem Sovétmenn stjórnuðu, var mönnum ljóst, að eitthvað varð að gera til að sporna við fólksflóttanum. Enginn hafði búist við því sem gerðist. Sunnudaginn 13. ágúst 1961 slokknuðu ljósin við Brandenborgarhliðið. Hermenn og landamæraverðir hófu þegar, í skjóli skriðdreka og vopnaðra hermanna að fjarlægja malbik og reisa varnargirðinu úr vírneti. Víðsvegar á borgarmörkunum blasti hið sama við: Vopnaðir landamæraverðir, bryndrekar?, vírnet og steinsteypustólpar. Bygging Berlínarmúrsins var hafin. Að endingu var múrinn orðinn svo rammgerður, að enginn komst í gegn eða yfir, nema fuglinn fljúgandi. Á milli sjálfs múrsins og vírnetsgirðingarinnar var svonefnt “dauðasvæðí”. Stjórnarmenn í austurhlutanum nefndu múrinn varnargarð gegn fastistaöflunum. Við múrinn voru hundruð manna skotin. Alls létu meira en þúsund manns lífið á flóttanum frá Austur-Berlín til Vestur-Berlínar.
'''Fall Berlínarmúrsins'''
Berlínarmúrinn var nokkurs konar táknmynd deilunnar milli austurs og vesturs og kalda stríðsins. Múrinn féll 9. nóvember 1989. Hann var sem sé í 28 ár táknmynd skiptingar Þýskalands og fall múrsins var líka að vissu leyti til marks um endalok kalda stríðsins. Múrinn var frá annarri hliðinni séð nokkurs konar táknmynd andfasísks varnarveggs en það var litið á hann frá hinni hliðinni sem kommúnísk landamæri. Það eru margar ástæður fyrir falli múrsins sem þróuðust um langa hríð (Chronik des Mauerfalls, Die dramatischen Ereignisse um den 9. November 1989, Hans-Hermann Hertla, Ch. Links Verlag, Berlin 1999). Fall var hvorki skipulagt né beinlínis undirbúið en múrnum varð einfaldlega ofaukið (Berlin im Wandel, August 1989 bis Oktober 1991, Ralf Melzer, s. 23).
Fyrir fall múrsins gerðist ýmislegt bæði í austrinu og vestrinu sem hafði áhrif á fallið. Í austur Evrópu og í austur Þýskalandi voru miklar mótmæla- og umbótahreyfingar og Ungverjaland opnaði járntjaldið til Austurríkis 2. maí 1989, en það varð til fjöldaflótta til vestursins. Frá 4. september 1989 upphófust mánudagsmótmælin í Leipzig. Eftir friðarbænirnar í Nicolaikirkju gengu þúsundir á hverjum mánudegi um göturnar og kröfðust ferða, fjölmiðla- og fundafrelsis. Mótmælin 4. nóvember 1989 á Alexanderplatz í Berlín, sem milljónir tóku þátt í, juku þrýstinginn á ríkisstjórn austur Þýskalands. Hún neyddist til að leyfa að minnsta kosti einkaferðir til útlanda til þess að róa æsta stemninguna í landinu. (Seit 1990, Uberwündene Teilung Berliner Republik seit 1990).
Mikael Gorbasjov varð ritari kommúnistaflokksins í Sovjétríkjunum 11. mars 1989, en hann hafði mikil áhrif í tengslum við fall múrsins. Hann hafði komið á fót nýjungum í Sovétríkjunum sem höfðu óhjákvæmilega mikil áhrif á alla austurblokkina. (Chronki des Mauerfalls, Hans-Hermann Hertle, s. 58). Gorbasjov vildi koma á meira jafnræði og hann var tilbúinn til þess að samþykkja endalok kommúnismans í austurblokkinni. Hann hafði líka mikil áhrif á leiðtogana í austur Þýskalandi. Árið 1989 hafði ríkisstjórnin ákveðið að þjóðin gæti ferðast frjáls til annarra landa en það var risastórt skref í átt að falli múrsins í nóvember 1989.
Múrinn féll 9. nóvember 1989 og íbúar bæði austurs og vestur fögnuðu ákaft. Fall múrsins hafði án efa gríðarleg, jákvæð áhrif og ennfremur flóknar afleiðingar fyrir allt Þýskalands eins og raunar alla Evrópu.
'''25 ára fall múrsins'''
9. nóvember 2014 voru liðin 25 ár frá falli Berlínarmúrsins. Til fögnuðar þessa sögulega atburðar voru allskonar viðburðir og sýningar um alla borg. Stór ljósasýning sem nefndist „ Tákn vonar um heim án múrs“ var stærsti viðburður afmælisins. Þúsundir helíumfylltra ljósblaðra mynduðu 15 km leið í gegnum borgina og lýstu frá kl. 17:00 þann 7. nóvember til kl. 20:00 þann 9. Nóvember. Rúsínan í pylsuendanum átti sér stað þegar níunda simfónía Bethoovens var flutt fyrir framan Brandenburgerhliðið ásamt því að hvítum blöðrum var einnig sleppt til himins á sex fleiri stöðum. Þetta átti að minna á fall Berlínarmúsins fyrir 25 árum og að tákna hina friðsælu byltingu árið 1989. Meira en milljón manns voru saman komin frá Berlín og öllum heiminum og heimsóttu Brandenburgerhliðið.
== Tenglar ==
* {{Vísindavefurinn|53998|Af hverju var Berlínarmúrinn reistur?}}
pals var hér
{{Kalda stríðið}}
| 