|
homi og vondur kagl
{{Persóna
| nafn = Adolf Hitler
| búseta = [[Berlín]], [[München]] o.fl., [[Þýskaland]]i
| mynd = Bundesarchiv Bild 102-12922, Adolf Hitler.jpg
| myndastærð = 200 px
| myndatexti =
| fæðingarnafn = Adolf Hitler
| fæðingardagur = [[20. apríl]] [[1889]]
| fæðingarstaður = [[Braunau am Inn]], [[Austurríki-Ungverjaland]]
| dauðadagur = {{Dauðadagur og aldur|1945|4|30|1889|4|20}}
| dauðastaður = [[Berlín]], [[Þýskaland]]i
| orsök_dauða = [[Sjálfsmorð]]
| þekktur_fyrir = Leiðtogi [[Nasismi|nasista]] í Þýskalandi; [[Führer|Foringi]] (''Führer'') [[Þriðja ríkið|Þriðja ríkisins]]
| starf = [[Kanslari Þýskalands]]
| titill =
| laun =
| trú = [[Kristni]]
| maki = [[Eva Braun]]
| börn =
| foreldrar = [[Alois Hitler]] og [[Klara Hitler]]
| heimasíða =
| niðurmál =
| hæð = 1,73
| þyngd =
}}
'''Adolf Hitler''' ([[20. apríl]] [[1889]] – [[30. apríl]] [[1945]]) var [[Kanslari Þýskalands|kanslari]] [[Þýskaland]]s á árunum [[1933]]-[[1945]] og á árunum [[1934]]-[[1945]] „[[Führer|foringi]] og kanslari“ ([[þýska]] ''Führer und Reichskanzler'') [[Þýskaland]]s.
Hitler fæddist í Braunau am Inn í [[Austurríki-Ungverjaland]]i, nálægt [[Þýskaland|þýsku]] landamærunum. Hann var fjórði í röð sex barna [[Alois Hitler]] og konu hans, [[Klara Hitler|Klöru]]. Sem ungur maður reyndi Hitler að komast inn í [[Listahákólinn í Vín|listaháskólann í Vín]], en var hafnað. Þegar [[fyrri heimsstyrjöldin]] braust út gerðist hann sjálfboðaliði í bæverska hernum og barðist á vesturvígstöðvunum fyrir Þjóðverja nær allt stríðið, þar til hann særðist þann 15. október 1918 eftir [[Efnavopn|gasárás]] og var fluttur á herspítala. Eftir ósigur Þjóðverja settist Hitler að í [[München]] í [[Bæjaraland]]i og gekk [[1919]] í stjórnmálaflokk sem seinna var kallaður [[Nasismi|Nasistaflokkurinn]]. Hitler varð formaður þess flokks [[1921]] og leiddi flokkinn til æviloka. Árið [[1923]] tók hann þátt í misheppnaðri valdaránstilraun í [[München]] sem nefnd hefur verið [[Bjórkjallarauppreisnin|bjórkjallarauppreisnin]]. Hann var fangelsaður í kjölfarið og skrifaði bókina [[Mein Kampf]] á meðan fangelsisvistinni stóð, en hann var látinn laus úr haldi eftir aðeins eitt ár. Hitler komst til valda árið [[1933]] en þá var hann útnefndur kanslari Þýskalands af [[Paul von Hindenburg]], [[Forseti Þýskalands|forseta Þýskalands]]. Eftir fráfall Hindenburgs árið eftir tók Hitler sér titil kanslara og foringja og var í reynd orðinn einræðisherra í Þýskalandi.
Á valdatíma sínum leiddi Hitler [[Þýskaland]] í [[stríð]] við flestar nágrannaþjóðir sínar. Með innrás Þjóðverja í [[Pólland]] [[1939]] hófst [[seinni heimsstyrjöldin]] sem lauk með algerum ósigri Þjóðverja sex árum síðar. Á meðan stríðinu stóð frömdu [[Wehrmacht|þýski herinn]] og [[Schutzstaffel|SS-sveitir]] Nasistaflokksins gríðarlega [[Stríðsglæpur|stríðsglæpi]] og [[Glæpur gegn mannkyninu|glæpi gegn mannkyninu]], en [[Helförin]] og gjöreyðingarstríðið gegn [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] voru á meðal þessara voðaverka. Á lokadögum stríðsins, þegar [[rauði herinn]] hafði nánast alla [[Berlín]] á sínu valdi, framdi Hitler [[sjálfsmorð]] í [[Foringjabyrgið|neðanjarðarbyrgi í Berlín]] sem hann hafði hafst við í frá upphafi árs 1945.
== Tenglar ==
{{Wikivitnun}}
{{Commonscat|Adolf Hitler|Adolf Hitler}}
* [http://www.timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3293503 „Hitler eins og ég þekkti hann“, ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1970]
{{stubbur|æviágrip|stjórnmál}}
{{fde|1889|1945|Hitler, Adolf}}
[[Flokkur:Kanslarar Þýskalands|Hitler, Adolf]]
[[Flokkur:Nasistaleiðtogar|Hitler, Adolf]]
[[Flokkur:Seinni heimsstyrjöldin|Hitler, Adolf]]
| 