„Megineldstöð“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Reykholt (spjall | framlög)
Reykholt (spjall | framlög)
Lína 13:
Þegar útkúlnaðar megineldstöðvar á Austurlandi voru rannsakaðar komu í ljós fimm æviskeið þeirra, s.br. í [[Dyrfjöll|Dyrfjallaeldstöðinni]].<ref name="vegvísir">Snæbjörn Guðmundsson, ''Vegvísir um jarðfræði Íslands. '' Reykjavík, Mál og Menning, 2015, 149</ref>
 
Fyrst myndast grunnur eldstöðvarinnar þegar frumstæð basalthraun taka að renna.<ref name="vegvísir"/>Á byrjun getur verið til bara sprungkerfið – eins og er núna t.d. á Grímsnesi - en þegar kvika nær oft að koma upp um sprungurnar úr yðrum jarðar, getur með tímanum þróast mjög þétt gangaþyrping og hún breyst í grunnstæð [[Innskot|innskot]], t.d. [[Silla|sillur]] eða [[bergeitill|eitla]]. Haldi innskotavirkni og tíð eldgos áfram, byggjast upp eldstöð á yfirborðinu og kvikan sem hreiðrar um sig, ýmist storkin eða hlutbráðin, jafnvel albráðin myndar kvikuhólf.<ref name="Ari Trausti"/>Þá er eldstöðin þegar komin yfir á næsta skeið og byrjar að senda frá sér þróaðri, súr hraun og ösku. Á Íslandi er næsta stigið oftast upphleðslan stóra eldfjalls sem er að mestu leyti samsett úr basaltlögum. Svo eldast eldstöðin og þá verður skyndilega gríðarmíkið sprengigós – eins og gerðist síðast í [[Askja (fjall)|Öskju]] 1875 -, þak eldstöðvarinnar hrynur og umfangsmikil askja myndast. Að lokum, fyllist askjan af yngri hraunum sem meira og minna drekkja eldstöðinni.<ref name="vegvísir"/>
 
==Megineldstöðvar á Íslandi==