[[Mynd:God2-Sistine_Chapel.png|thumb|right|Guð skapar [[Adam]] á lofti [[Sixtínska kapellan|Sixtínsku kapellunnar]] í [[Vatíkanið|Vatíkaninu]] í [[Róm]].]]
[[Mynd:Allah-2.jpg|thumb]]
Guðshugmynd í Íslam
'''Guð''' (oftast ritað með lágstaf, þ.e. '''guð''', og stundum ritað '''gvuð''' sem [[hljóðlíking]] á framburði) er [[yfirnáttúruleg vera]], sem oft er æðsta vera í [[trúarbrögð]]um og jafnvel almáttug. Helstu kenningarnar um guð eru: [[eingyðistrú]], [[fjölgyðistrú]], [[frumgyðistrú]] og [[algyðistrú]]. Eingyðistrú gerir ráð fyrir einum guði, sem oftast er almáttugur og skapari veraldar; dæmi um þetta er [[kristni]]. Fjölgyðistrú getur haft fjöldann allan af guðum og sinna þeir jafnan mismunandi hlutverkum ([[frjósemisguð]] eða [[stríðsguð]] t.d.) og hafa valdaskipti og jafnvel yfirguð, dæmi um þetta er [[ásatrú]]. Frumgyðistrú telur guð vera afl eða kraft af einhverju tagi, stundum [[Frumhreyfill|frumhreyfil]] sem kemur gangverki heimsins af stað. Dæmi um þetta er guðshugmynd [[Aristóteles]]ar. Algyðistrú er sú kenning að guð sé allt og sé alls staðar, dæmi um þetta er [[hindúasiður]].
Það er alkunna að sérhver þjóðtunga ræður
[[Íslenska þjóðkirkjan]] játar trú á [[Heilög þrenning|heilaga þrenningu]]: guðinn [[Jahve]], son hans [[Jesús frá Nasaret|Jesú Krist]] og [[heilagur andi|heilagan anda]], sem [[biblía]]n fjallar um.
yfir einu eða fleiri orðum yfir
== Orðsifjar og notkun í íslensku ==
guðshugtakið. En orðið Allah hefur þar sé
Orðið guð er bæði til í [[hvorugkyn]]i og [[Karlkyn (málfræði)|karlkyni]] í íslensku og er notað bæði sem sér- og samnafn. [[Goð]] og guð eru náskyld [[Hugtak|hugtök]], goð er þó oftar notað um guðlegar verur í fjölgyðistrú, til dæmis í ásatrú. Upphaflega skildust þessar tvær myndir að vegna [[hljóðvarp]]s.
[[Flokkur:Guðfræðihugtök]]
rstöðu. Það er sérnafn hins eina
sanna Guðs og orðið er hvorki til
í fleirtölu né kynbeygingu. Sérstaðan
kemur vel í ljós þegar borið er saman
við orðið “guð”, sem hægt er að
setja í fleirtölu “guðir”, og í kvenkyn
“gyðja”. Það er athyglisvert að
Allah er sérheiti Guðs á arme
ísku, tungu Jesú og systurtungu
arabískunnar. Einstæði heitisins sem
Íslam hefur yfir Guð endurspeglar
Hinn Eina Sanna Guð. Múslímum
er Guð Skaparinn almáttugi sem
viðheldur öllu lífi. Enginn er Honum
jafn, og Honum verður ekki jafnað
til neins. Samtímamenn Múhammeðs
spurðu hann um Guð og svarið kom
beint frá Honum sjálfum í formi stutts
kafla í Kóraninum. Þessi kafli er
kjarni einingarkenningarinnar og ei
nkunnarorð eingyðistrúar: “Í nafni
Guðs hins Náðuga og Miskunnsama.
Seg þú: “Guð er einn, hinn Eilífi
Guð. Hvorki hefur Hann ge
tið neinn, né verið af
neinum getinn. Enginn
er Honum jafn.”” (112.)
Ýmsir sem standa utan Íslam staðhæ
fa að Guð Íslams sé strangur og
miskunnarlaus Guð sem krefjist skil
yrðis-lausrar hlýðni. Hann sé hvorki
miskunnsamur né kærleiksríkur. Ekkert
er fjær sanni. Nægir að nefna að
hver einasti af 114 köflum Kóransins,
utan einn, hefst á orðunum “Í nafni
Guðs, hins Náðuga og Miskunnsama.
” Múhammeð spámaður sagði að
Guð væri margfalt kærleiksríkari en elskandi móðir við barn sitt.
En Guð er líka réttlátur. Því hljóta
misgjörðamenn og syndarar að fá sinn
skerf af refsingu Guðs, en dyggðugir að
njóta gjafa Hans og velþóknunar.
Miskunn Guðs kemur einmitt berlega í ljós í réttlæti Hans. Fólk sem alla
ævi hefur þjáðst fyrir málstað Guðs
, og á hinn bóginn fólk sem hefur
níðst á öðrum allt sitt líf, á ekki að
fá sams konar laun hjá Drottni sínum.
Að búast við sömu örlögum beggja jafngildir því að hafna ábyrgð
mannsins á eigin gjörðum - sem jafngild
ir aftur því að sjá engan tilgang
með vönduðu og dyggðugu lífi hér á jörð. Ef
tirfarandi Kóranvers eru skýr
og afdráttarlaus: “Hinum réttlátu m
un Herra þeirra launa með Görðum
Sælunnar. Ættum Vér að gera sanntr
úuðum jafnt til og ranglátum? Hvað
bagar yður? Hvernig dæmið þér? (68,34-36.)
Íslam hafnar öllum lýsingum á Guði í hvers konar mannsmynd og
fullyrðingum um að Hann taki einhverj
a einstaklinga eða þjóðir fram yfir
aðrar á grundvelli ríkidæmis, valds eð
a kynþátta. Hann skapaði alla menn
jafna og hylli Guðs geta menn að
eins áunnið sér með dyggðugu lífi og
guðsótta.
Íslam hafnar einnig kenningum á bor
ð við þær að Guð hafi hvílst á
sjöunda degi sköpunarinnar, að Hann hafi
glímt við mann, að Hann sitji á
illgjörnum svikráðum við mannkyn,
og að Hann hafi klæðst holdi í
mannsmynd. Allt er þetta guðlast frá sjónarhóli Íslams.
Einstæði nafnsins Allah endurspeg
lar áhersluna sem Íslam leggur á
hreinleika guðstrúarinnar, sem er
kjarninn í boðskap allra sendiboða
Guðs. Þess vegna lítur Íslam svo
á að tenging einhvers annars guðdóms
við Guð sé dauðasynd, se
m Guð muni aldrei fyrirgefa, þrátt fyrir þá
staðreynd að hann geti fyrirgefið allar syndir aðrar.
Eðli skapara hlýtur að vera annað en
eðli skapaðra hluta, því ef hann er
sömu gerðar og þeir, er hann tímanle
gur og hefur sjálfur átt sér skapara.
Þar af leiðir að ekkert líkist honum.
Ef skaparinn er ekki tímanlegur,
hlýtur hann að vera eilífur. Og ef
hann er eilífur, hefur enginn komið
tilveru hans til leiðar - og ef enginn kom tilveru hans til leiðar, getur
ekkert utanaðkomandi láti
ð hann hætta að vera til, sem táknar að hann er
sjálfum sér nægur. Og ef hann er
ekki upp á neinn kominn um tilveru
sína, þá er tilvera hans án alls e
nda. Skaparinn er þess vegna eilífur og
ævarandi. “Hann er hinn fyrsti og síða
sti.” Hann er sjálfum sér nægur eða
svo notað sé orð Kóransins “Al Qæjum”
. Skaparinn skapar ekki aðeins í
þeim skilningi að hann láti hlutinn
verða til. Hann varðveitir líka hið
skapaða, bindur enda á það, og er val
dur að öllu sem hendir það. “Guð er
skapari alls og Hann gætir allra hluta.
Hans eru lyklar himna og jarðar.
(39,62-63.) “Engin er sú skepna jarðar
að Guð annist hana ekki. Hann
veit hvar hún á heima og hvar hún dvelst.” (11,6.)
Eiginleikar Guðs Ef skaparinn er ei
lífur og ævarandi hljóta eiginleikar
Hans líka að vera eilífir og ævara
ndi. Hann getur ekki glatað neinum
eiginleika sinna eða öðlast nýja. Fyrs
t svo er, þá eru eiginleikar Hans
algjörir. Geta verið til fleiri en einn skapari með þess konar algjöra
eiginleika? Geta til dæmis verið til tv
eir almáttugir skaparar? Við sjáum á
augabragði að slíkt er óhugsandi.
Kóraninn dregur þessi rök saman í
eftirfarandi versi: “Aldrei hefur Guð
getið son, og enginn er Guð nema
Hann. Væri það á annan
veg, hlyti hver guð að ráða sinni eigin sköpun,
og hver að sigra annan.” (23,91.)
Guð er einn Kóraninn minnir okkur á
haldleysi hjáguða. Þá sem dýrka
hluti gerða af mannahöndum spyr Hann:
“Viljið þér dýrka það sem þér
hafið sjálfir meitlað, eða hafið þé
r lagt hug á aðra en Hann yður til
verndar, jafnvel þá sem ekki duga
til að vernda sjálfa sig?”
Tilbiðjendum himintungla er sögð saga
n af Abraham: “Þegar nóttin brá
skugga sínum, sá hann stjörnu. Og
hann mælti: “Er þetta minn guð?” En
þegar hún fölnaði brott í birtu dagsin
s, kvað hann: “Ekki dýrka ég guði
sem hverfa.” Þegar hann sá
mánann rísa, sagði hann:
“Getur þetta verið
minn guð? En þegar hann hneig af himn
i, mælti hann: “Ef Guð vísar mér
ekki til vegar hlýt ég að villast.” Loks
er hann sá sólina ljóma, sagði hann:
“Gæti þetta verið minn guð? Að sönnu
er það hið mesta.” En þegar einnig
hún gekk til viðar, mælti hann við fólk
sitt: “Ég segi skilið við það sem
þér kallið guði. Ég sný augliti mínu í ei
nlægni til Hans sem hefur skapað
himnana og jörðina, og ég hafna allri hjáguðadýrkun.” (6,77-80.)
Afstaða trúmannsins Til að verða múslími,
þ.e. að gefa sig Guði á vald, er
nauðsynlegt að trúa að Guð sé ei
nn, sem táknar að Hann sé eini
skaparinn, sá eini sem viðhaldi lífi
, sá eini sem næri það o.s.frv. En
margir hjáguðadýrkendur trúðu og vissu
að aðeins æðsti guðinn gæti gert
allt þetta, en það nægði ekki til að
gera þá að múslímum. Múslíminn
verður að viðurkenna að það er G
uð einn sem verðskuldar tilbeiðslu, og
hann verður að halda sér frá að tilbiðja
neinn eða neitt annað. Hafi þessari
þekkingu um einn sannan Guð verið náð,
ber manninum að festa trú sína
á Honum og láta ekkert koma sér til að
afneita sannleikanum. Þegar hjarta
mannsins opnast fyrir trúnni eiga sér
stað ákveðin hughrif sem koma fram
í vissum gjörðum. Þessi hughrif og
gjörðir eru sönnun trúarinnar.
Spámaðurinn sagði: “Trú er það sem
tekur sér bólfestu í hjartanu og sýnir
sig í verkunum.” Sterkust þessara
hughrifa er þakklætistilfinningin til
Guðs, og það má segja að hún
sé kjarninn í guðsdýrkun. Þessi
þakklætistilfinning er svo mikilvæg að
hinn vantrúaði er nefndur “kafír”,
sem þýðir “sá sem afneitar sannleika
num”, en þýðir líka “sá sem er
vanþakklátur”. Hinn trúaði elskar
Guð og þakkar Honum allar gjafir
Hans. En þar sem hann gerir sér
ljóst að eigin góðverk, andleg og
efnisleg, eru óralangt frá því að vera
í neinu hlutfalli við gjafir Guðs, er
hann sífellt uggandi um að Guð muni
refsa sér, hér eða hinum megin.
Hann óttast því Guð, hlýðir Honum
og þjónar í auðmýkt. Maður slíkra
hughrifa hlýtur að minnast Guðs
næstum hverja stund. “Að minnast
Guðs” er þannig lífskraftur trúarinna
r, sem án þess mundi dofna og fölna
brott. Kóraninn leitast við að styrkja þessa þakklætistilfinningu með
oftlegum endurtekningum á eiginleikum
Guðs. Þessir eiginleikar eru
nefndir flestir saman í eftirfarandi Kóranversum:
“Hann er Guð, enginn er Guð nema Hann. Hann þekkir allt hulið og
sýnilegt. Hann er hinn Náðugi, hinn Miskunnsami. Hann er Guð og
enginn annar er guð. Hann er Drotti
nn, hinn Heilagi, Friðargjafinn,
Vörður trúarinnar, Verndarinn, hinn
Almáttugi, hinn Voldugi, hinn Hæsti.
Hann sé vegsamaður um alla hjáguði
fram! Hann er Guð, Skaparinn, sem
skapar úr engu og mótar hið skapaða. Honum sæma hin veglegustu nöfn.
Hann er hinn Alvaldi, hinn Alvitri.” (59,22-24).
“Guð - enginn er guð nema Hann, hinn
Lifandi, Eilífi. Að Honum svífur
aldrei blundur, aldrei svefn. Allt lý
tur Honum á himnum og jörðu. Hver
nálgast Hann til meðalgöngu nema með
Hans leyfi? Hann veit hvað er
framundan hjá öllum og hvað að baki þe
im, meðan þeir öðlast aðeins það
af þekkingu Hans sem Hann vill. Hásæ
ti Hans umlykur himna og jörð og
að vernda hvorttveggja þreytir Hann ekki. Hans er tignin og mátturinn.”
(2,255.)
“ ́Þér menn Ritninganna, stígið ekki yf
ir mörk trúarinnar; segið ekkert
nema sannleikann um Guð. Messías,
Jesús, sonur Maríu, var aðeins
sendiboði Guðs, og Orð Hans sem Ha
nn sendi Maríu, - og Andi Hans.
Trúið því á Guð og sendiboða Hans, og se
gið ekki “þrír”. Forðist það, og
yður mun betur vegna. Guð er aðeins ei
nn Guð. Hann er of hátt hafinn að
Hann skuli son geta.” (4,171.)
Tilvísun
www.islamhouse.com[[Flokkur:Guðfræðihugtök]]
[[Flokkur:Trúarbrögð]]
|