„Birtíngur“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Skogarpesi (spjall | framlög) m Lagfæringar á stafsetningu |
||
Lína 1:
{{hreingera}}
Nóvellan '''Birtíngur''', eða ''Candide ou l'Optimisme'' eins og hún nefnist á frummálinu, er frönsk satíra (háðsádeila) rituð árið 1759 af [[Voltaire]], kunnum rithöfundi og heimspekingi frá dögum Upplýsingarinnar. Voltaire var bæði skáld og fræðimaður
Halldór Laxness íslenskaði Birtíng og kom þýðing hans fyrst út árið 1945. Hún hefur síðan tvisvar sinnum verið endurútgefin af Hinu íslenska bókmenntafélagi í bókaflokknum Lærdómsrit Bókmenntafélagsins. Hafnarfjarðarleikhúsið setti árið 1996 upp leikgerð byggða á útgáfu Laxness, og Á herranótt, leikfélag Menntaskólans í Reykjavík, endurtók sama leik árið 2006.
== Söguþráður ==
Sagan um Birtíng er sögð í þrjátíu köflum og ber hver kafli lýsandi yfirskrift. Á undan fyrsta kafla segir til að mynda: „Hér segir frá því, hvernig Birtíngur var uppfóstraður í fögrum kastala, og hvernig útrekinn þaðan.“ Sagan hefst í Vestfalíu, í kastala greifans til Tundertentronk. Þar á Birtíngur heima, ungur, óspilltur sakleysingur „sem náttúran hafði gætt
Birtíngur laðast að hinni ungu og fögru Kúnígúnd, dóttur greifans og greifynjunnar. Dag einn kemur greifinn
Í næsta kafla hittir Birtíngur fyrir Búlgara. Fyrr en varir er hann dubbaður upp í her þeirra til að berjast fyrir Búlgarakóng. Raunir Birtíngs í stríðinu eru miklar og litlu munar að hann týni tórunni. Eftir
Fyrirmyndir Voltaires að þessum stríðsátökum og jarðhræringum eru annars vegar sjö ára stríðið, sem snerti allar helstu áhrifaþjóðir Evrópu á árunum 1756
Við sögu koma fjölmargar litríkar persónur, s.s yfirdómari
== Stílbrögð ==
Að sögn Voltaire, var hlutverk Birtíngs „að skemmta fámennum hópi andríkra manna“. Þessu markmiði sínu nær höfundurinn með því að blanda saman beittri hnyttni sinni og ærslafullri paródíu, þ.e. skopstælingu á hinni sígildu ástar- og ævintýrafléttu. Að baki galsanum leynist þó hvöss ádeila á stjórnarfyrirkomulag margra hinna valdameiri Evrópuríkja
=== Háðsádeila ===
Lykillinn að háðsádeilu Birtíngs felst í kaldhæðnislegri samtvinnun á harmleik og gamansemi. Sagan hvorki ýkir né skreytir hörmungar heimsins, heldur dregur upp myndir af ógnum hans á raunsæjan
=== Garðamótíf ===
Margir telja að garðar gegni lykilhlutverki í Birtíngi Voltaires. Í upphafi eru söguhetjur staddar í kastala greifans til Tundertentronk, sem margir hafa litið á sem garð. Þar leikur allt í lyndi og lífið er með besta hugsanlega móti. Þegar Birtíngur er síðan
Loks má telja til nautnaríkið Eldóradó, sem Birtíngur og félagar hans eiga leið um. Eflaust er þar um einhvers konar gerviparadís að ræða, þar sem íbúar líða um í áhyggjulausum draumi, ef til vill einhvers konar sljóleika.
== Viðtökur ==
Birtíngur var mjög umdeilt verk og Voltaire gekkst ekki við því að hafa ritað það fyrr en árið 1768. Hann hafði áður átt í tíðum útistöðum við yfirvöld og valdamenn kirkjunnar. Þau átök höfðu meðal annars leitt af sér fangelsisvist og útlegð frá Frakklandi. Enda þótt Voltaire ritaði í fyrstu undir Birtíng með skáldanafni („Doktor Ralph“) duldist raunar fáum hver höfundurinn var. Stjórnvöldum og kirkjunnar mönnum þóknaðist illa sú opinskáa gagnrýni sem sett var fram í verkinu. Ekki leið á löngu uns
Birtíngur er í senn mest lesna og víðlesnasta verk Voltaires, og almennt álitið á meðal hápunkta í sögu vestrænna bókmenna. Sumir telja þó ekki rétt að jafna Birtíngi við lofuðustu verk hinna klassísku bókmennta, og byggja þá skoðun sína meðal annars á léttvægri afstöðu Voltaires til skáldverka sinna, og skorti á tilfinningalegum þunga í verkinu, sem fyrst og fremst sé ritað í heimspekilegum tilgangi. Hvernig sem þessu líður er ljóst að Birtíngur er gríðarlega áhrifamikið verk og hefur orðið listamönnum vítt og breitt um veröldina
== Tengt efni ==
|