„Fæðuöryggi“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Matís ohf. (spjall | framlög) mEkkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 10:
'''Stutt skilgreining:''' Fæðuöryggi (Food security) fjallar um aðgengi að fæðu og framboð af heilnæmum og öruggum matvælum.
== Grunnstoðir fæðuöryggis ==
[[Alþjóðaheilbrigðisstofnunin]] vísar til þriggja atriða sem skilgreina fæðuöryggi, en það eru fáanleiki matvæla, aðgengi að matvælum og nýting þeirra.<ref name="WHO">{{H-vefur | url = http://www.who.int/trade/glossary/story028/en/ | titill = Food Security | útgefandi = World Health Organization | dags skoðað = 14. apríl 2015}}</ref>
=== Fáanleiki matvæla ===
Fáanleiki fæðu tengist aðallega þremur þáttum sem allir hafa áhrif þar á. Þessir þættir eru matvælaframleiðsla, dreifing matvæla og viðskipti með þau. Þegar litið er til matvælaframleiðslu er fjöldi atriða sem geta haft áhrif á það hversu vel tekst til. Helstu áhrifaþættir eru veðurfar (úrkoma, hitastig, o.s.frv.), eignarhald ræktunarlands, ræktun og val á nytjaplöntum, ræktun búfénaðar og þær aðferðir sem nýttar eru við uppskeru. Einnig má nefna að oft eru landgæði af skornum skammti og því ekki alltaf hægt að nýta allt það ræktarland sem er tiltækt, heldur er það notað til uppbyggingar íbúðarhverfa eða annarra hluta [[þéttbýli|þéttbýlis]]. Dreifing matvæla tekur til vinnslu, flutninga, geymslu og þess að koma matvælum á markað. Flutningar geta haft umtalsverð áhrif á fæðuöryggi af þeirri ástæðu að ef flutningakerfið er illa uppbyggt er afleiðingin sú að verð geta hækkað umtalsvert, einmitt vegna erfiðleika við flutninga. Einnig geta geymsluaðferðir haft veruleg áhrif, þar sem að þær hafa mikið að segja um það hversu mikið af matvælum verða óhæf til neyslu og geta þannig mögulega minnkað framboð einhverra vöruflokka. Til að hægt sé að eiga viðskipti með matvæli verður að treysta á að [[markaður|markaðir]] séu virkir og nothæfir.<ref name="bryan">{{H-bók | nafn = McDonald | eiginnafn = Bryan L. | titill = Food Security | útgefandi = Polity Press | staður = Cambridge | ár = 2010}}</ref>
Fæðuframleiðsla á hvern einstakling í heiminum hefur aukist á síðustu áratugum umfram fólksfjölgun, en hinsvegar er þessum gæðum misskipt á milli heimshluta. Ekki hafa allir aðgang að nægilega mikilli fæðu og er hægt að benda á að víða eru ofangreind atriðið í ólestri, en það er helsta hindrunin þegar kemur að fáanleika matvæla.<ref name="FAO">{{H-vefur | titill = Production quantities by country | url = http://faostat3.fao.org/browse/Q/*/E | dagsetning = 2015 | útgefandi = Food and Agriculture Organization of the United Nations | dags skoðað = 14. apríl 2015}}</ref>
=== Aðgengi að matvælum ===
Aðgengi að matvælum vísar til hversu viðráðanlegt verð þeirra er auk þess hve auðvelt er að nálgast þau, ásamt því hvað almenningur kýs helst í þessum efnum. Aðgengi að matvælum er tvískipt, annarsvegar beint aðgengi þar sem fæðan er ræktuð eða [[Framleiðsla|framleidd]] innan heimilis og hinsvegar efnahagslegt aðgengi þar sem fæðan er keypt á markaði. Þeir þættir sem helst hafa áhrif á aðgengi eru tekjur og í tilfelli beins aðgengis má einnig nefna landareign eða aðgengi að þeim. Tekjur er þó ein mikilvægasta breytan í þessu samhengi og hefur áhrif bæði á beint og efnahagslegt aðgengi að matvælum.<ref name="bryan" />
=== Nýting matvæla ===
Nýting matvæla vísar til magns og gæða þeirra, en matvæli verða að vera jafnt örugg sem í nægilegu magni til að uppfylla kröfur hvers einstaklings. Það er margt sem hefur áhrif á þessa nýtingu, m.a. undirbúningur og matreiðsla auk næringargildis og menningarlegs vals og hefða. [[Matvælaöryggi]] er því mikilvægt þegar litið er til nýtingar matvæla og eins aðgangur að heilbrigðisþjónustu. Heilbrigði hefur nefnilega áhrif á það hvernig matvæli eru nýtt, auk hreinlætis og fræðslu um næringu. Þessir undirstöðuþættir geta bætt nýtingu matvæla verulega.<ref name="bryan" />
=== Fæðustöðugleiki ===
[[Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna]] bætir við fjórðu grunnstoðinni í tengslum við fæðuöryggi, sem er [[fæðustöðugleiki]]. Með fæðustöðugleika er átt við getuna til að geta aflað sér fæðu til lengri tíma litið. Það er þó margt sem ógnar þessum stöðugleika, t.d. [[náttúruhamfarir]], styrjaldir, [[verðsveiflur]] og uppskerubrestir ásamt fleiru. Um skammæran óstöðugleika getur verið að ræða þar sem að sum matvæli eru aðeins fáanleg á ákveðnum árstímum, eða jafnvel langvinnan sem getur komið til vegna náttúruhamfara eða styrjalda sem verða til þess að framleiðsla stöðvast eða uppskera bregst.<ref name="FAO" />
==Tengt efni==
* [[Græna byltingin]]
== Tilvísanir ==
{{reflist}}
== Heimildir ==
*FAO. (2015). ''Production qunatities by country''. Sótt 14. apríl 2015 af http://faostat3.fao.org/browse/Q/*/E
*McDonald, B.L. (2010). ''Food Security''. Cambridge: Polity Press.
*WHO. (e.d). ''Food Security''. Sótt 14. apríl af http://www.who.int/trade/glossary/story028/en/
[[Flokkur:Matvælastefna]]
| |||