„Krosskönguló“: Munur á milli breytinga

'''Krosskönguló''' (eða '''evrópsk garðkönguló''' ([[fræðiheiti]]: ''Araneus diadematus'') er tegund [[tegund (líffræði)köngulær|tegundköngulóar]] af ætt [[köngulærHjólaköngulær|köngulóarhjólaköngulóa]], merkilegar að því leyti að [[silkiþráður]] þeirra er sá allra flóknasti í [[dýr]]aríkinu. Þær finnast um nánast alla [[Evrópa|Evrópu]] og í [[Kanada]] og norðanverðum [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] og eru algengustu kóngulærnar á [[Ísland]]i.

Ein tegund [[silkiþráður|silkiþráðar]] krossköngulóarinnar áreiðanlegaer einn allra flóknasti [[kóngulóaþráður]]innkóngulóaþráðurinn sem til er, en krosskóngulær geta spunnið a.m.k.að minstakosti sex mismunandi tegundir þráða. Þræðir kóngulóaköngulóa verða til í þar til gerðum [[kirtill|kirtlum]] sem eru staðsettir aftast á afturbol kóngulóarinnar, rétt við lungun sem eru fyrir aftan magann. Þegar krosskóngulóin byrjar að spinna [[kóngulóarvefurköngulóarvefur|vefi]] sína þá kastar hún eða spýtir einni tegund þráðar út í loftið þar sem [[vindur]]innvindurinn feykir honum að t.d.til dæmis næstu [[trjágrein]] eða þakskeggi sem verður hald fyrir vefinn. Síðan spinnur hún niður úr fyrsta þræðinum þannig að stoðþræðirnir líta út eins og ''Y''. Miðjan á [[ypsilon]]Y'inu verður miðja kóngulóarvefsinsköngulóarvefsins. Síðan étur hún fyrsta þráðinn og setur nýjan og sterkari þráð í staðinn, en sá þráður er mjög sterkur og lítið teygjanlegur því vefurinn má ekki flökta mikið í vindi. Þessi þráður verður aðalstoðin en síðan gerir hún það sama við hina stoðþræðina. Þessu heldur hún áfram allt að 80 sinnum því að þeim mun fleiri sem stoðþræðirnir eru þess auðveldara er að spinna ystu hringi vefsins. Kóngulóin spinnur svo í hringi umhverfis miðju stoðþráðanna og framleiðir límkenndan þráð sem talinn er vera einhver sá flóknasti sem til er, en hann er í raun gerður úr tveimur þráðum. Ástæða þessa er að þessir þræðir þurfa að vera teygjanlegir, límkenndir og gríðarlega sterkir til að þola mikið högg. Þeir mega samt ekki vera of teygjanlegir því þá gætu þeir fest hver við annan og gildran þar með eyðilagst. Þessa kosti hefur þráður krosskóngulóarinnar og því er hann talinn með flóknari vefjum sem kóngulær spinna.

Kóngulóin skilur eftir eða étur lítið [[gat]] í miðju vefsins svo hún komist báðum megin við hann. Þar bíður hún eftir [[bráð]] sinni. Þegar fórnarlamb festist í vefnum þá staðsetur kóngulóin það á örskotsstundu með því að nema titringinn í vefnum. Hún veit þá upp á hár hvar það er staðsett. Því næst flýtir hún sér að fórnarlambinu og bítur það en bit krosskóngulóa er eitrað en dugar þó ekki til að fella mann en það vankar auðveldlega flugur og jafnvel banvænt fyrir smærri bráðir. Því næst vefur hún vankaða eða dauða bráðina þétt inn í silkiþráð og sýgur síðan úr henni innvolsið þegar hana svengir.

Þegar karldýr krosskóngulóar er tilbúið til mökunar þá lætur það lítinn [[sæði]]sdropasæðisdropa drjúpa á þéttan vefbút sem hann hefur spunnið. Síðan sýgur hann sæðisdropann upp í lítinn [[belg]] á þreifurunum, en æxlunarfæri karlanna eru ekki samtengd. Því næst leitar hann að vef einhvers kvendýrs. Þegar hann hefur fundið hana þá spinnur hann lítinn silkiþráð yfir á vef kvendýrsins og hefur biðilsleik.

Biðilsleikurinn fer þannig fram að karldýrið byrjar að leika taktfast á þennan þráð líkt og bassaleikari á streng með broddum sem eru á fremsta fótaparinu. Karldýrið tjáir þannig fyrirætlan sína og kvendýrið tjáir sig á móti með titringi. Ef karldýrið hefur minnsta grun um að kvendýrið sé þegar búið að maka sig þá forðar það sér samstundis. Að öðrum kosti þá mjakar hann sér ofurvarlega yfir á vef kvendýrsins og þau staðsetja hvort annað. Þegar karldýrið er komið nógu nálægt kvendýrinu þá stingur hann þreifaranum inn í kynop hennar og þaðan fer sæðið í þar til gert [[geymsluhólf]]. Kvenkóngulóin notar síðan sæðið þegar hún er tilbúin að verpa. Sæðið sem komið er í geymsluhólfið dugir oft mjög lengi, jafnvel ævilangt. Eftir mökun reynir karlinn að koma sér hratt í burtu til þess að forðast að vera étinn, en karldýrin eru mun minni en kvendýrin. Ástæða þess að kvendýrið étur karlinn er talin vera sú, að í karlinum sé mikið af efnum sem eru mikilvæg fyrir þroska eggjanna. Krosskóngulær eru ein af fáum tegundum kóngulóa sem éta karlana eftir mökun.