„Hjálp:Áreiðanlegar heimildir“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
m Tók aftur breytingar Jabbi (spjall), breytt til síðustu útgáfu Eantonsson |
||
Lína 1:
Þessi síða fjallar um '''áreiðanlegar heimildir'''. [[Hjálp:Heimildaskráning|Heimildaskráning]] er mikilvæg fyrir Wikipediu, til að auka trúverðugleika ritsins. Allt efni á Wikipediu verður að vera [[Wikipedia:Sannreynanleikareglan|sannreynanlegt]] og má ekki fela í sér [[Wikipedia:Engar frumrannsóknir|frumrannsóknir]]. Notkun heimilda hjálpar til við að tryggja að svo sé. Greinar á Wikipediu ættu enn fremur að minnast á öll mikilvæg sjónarmið, þar með talin minnihlutasjónarmið, sem birst hafa í traustum heimildum. Sjá [[Wikipedia:Hlutleysisreglan]].
En það eru ekki allar heimildir jafn traustar. Greinar á Wikipediu ættu að styðjast við ''viðurkenndar'' og ''traustar'', ''óháðar'' heimildir. Traustar heimildir eru þær sem gefnar eru út með traustsverðu útgáfuferli, svo sem [[ritrýni]], og höfundar þeirra njóta einhvers konar viðurkenningar ''á því sviði sem um ræðir'' (gegna til dæmis prófessorsstöðu o.s.frv.). Heimildir ættu að ''styðja'' fullyrðingar í greinum Wikipediu. Ef engar heimildir eru um eitthvert efni, þá ætti Wikipedia ekki að hafa grein um það.
== Yfirlit ==
Greinar ættu að styðjast við áreiðanlegar, óháðar, útgefnar heimildir sem njóta einhvers konar viðurkenningar. Óáreiðanlegar heimildir eru meðal annars heimildir sem höfundur gefur út á eigin vegum, bloggsíður (oftast nær) og hvers kyns vefsíður sem óljóst er hver heldur uppi.
Vert er að geta þess að Wikipedia er ekki óháð heimild. Þess vegna er ekki hægt að styðja fullyrðingu í einni grein á Wikipediu með tilvísun í aðra grein á Wikipediu, hvort sem það er grein á íslensku eða öðru tungumáli. Síðarnefnda Wikipediu-greinin, sem á að styðja þá fyrrnefndu, er engu traustari en sú fyrri ef ekki er vísað í óháðar heimildir í henni. En ef það er vísað í heimildir í síðarnefndu greininni, þá er einnig hægt að vísa í þær sömu heimildir í fyrrnefndu greininni svo að notkun einnar greinar á Wikipediu til þess aðstyðja fullyrðingar í annarri grein á Wikipediu er hvort tveggja í senn ófullnægjandi og ónauðsynlegt.
== Fræðilegar heimildir ==
Margar greinar á Wikipediu fjalla um fræðilegt efni og styðjast við fræðilegar heimildir. Venjulega eru fræðilegar heimildir og [[Ritrýni|ritrýndar]] heimildir áreiðanlegustu heimildir sem völ er á. Stundum getur það þó gerst að fræðileg heimild verður umdeild eða jafnvel úrelt þegar rannsóknum fleygir fram. Valið á viðeigandi heimildum veltur á samhenginu.
* Þegar um fræðilegt efni er að ræða ætti heimildin einnig að vera fræðilegs eðlis. Blaðagreinar eru til að mynda ekki fræðileg umfjöllun og eru sjaldan fullnægjandi heimild í þessu samhengi. Ef greinin fjallar til dæmis um fornleifafræði, erfðafræði eða mannfræði ætti heimildin líka að vera fræðileg umfjöllun um fornleifafræði, erfðafræði eða mannfræði eftir því sem við á, en ekki blaðagrein í dagblaði, bloggfærsla o.s.frv.
* Þegar upplýsingar hafa hlotið samþykki innan fræðasamfélags teljast þær áreiðanlegar; samkomulagið þarf þó ekki að vera einróma, það nægir að víðtæk sátt sé um sjónarmiðið innan fræðasamfélagsins.
* Grein telst sjaldan áreiðanleg ef nafn höfundar er ekki birt.
* Ganga má úr skugga um að heimild sé viðurkennd innan fræðasamfélags með því að athuga hversu oft er vísað í hana í [[tilvísanaskrá]]m.
* Einstaka rannsóknir eða kannanir eru venjulega ekki taldar fulláreiðanlegar enda getur margt breyst með frekari rannsóknum. Áreiðanleiki einnar könnunar veltur stundum á fræðigreininni. Varast ber að láta eina könnun eða rannsókn vega of þungt í umfjöllun um efnið. Stundum veita góðar og ítarlegar kennslubækur (t.d. ætlaðar háskólanemum) betri yfirsýn og setja hlutina í samhengi. Aftur á móti eru kennslubækur ætlaðar grunnskólum sjaldan nægilega traustverðar heimildir um fræðilegt efni.
== Fréttamiðlar ==
Ágætt getur verið að nota fréttamiðla sem heimildir, einkum ef fréttamiðillinn sem um ræðir hefur gott orð á sér. Dæmi um slíka miðla eru ''The Washington Post'', ''The New York Times'' og ''The Associated Press''. Aðrir miðlar hafa orð á sér fyrir að vera óáreiðanlegir og þá ber að forðast. Nokkur varnaðarorð:
* Fréttir eru ekki það sama og álitsgreinar. '''Álitsgreinar í dagblöðum og fréttamiðlum eru einungis áreiðanlegar heimildir um skoðanir höfundarins en ekki um meintar staðreyndir í þeim'''; þegar stuðst er við slíka heimild ætti að geta þess í meginmálinu. Þegar fjallað er um lifandi fólk ætti einungis að styðjast við slíkar greinar úr allra bestu fréttamiðlum.
* Enda þótt sögusagnir geti stundum haft fréttagildi er Wikipedia eingu að síður ekki fréttamiðill heldur alfræðirit. Greinar á Wikipediu ættu einungis að innihalda fullyrðingar sem hafa verið ''staðfestar'' í áreiðanlegum heimildum. Wikipedia er ekki staðurinn til að birta sögusagnir og slúður.
* Þegar kemur að fræðilegu efni, eins og eðlisfræði eða fornaldarsögu ætti ekki að styðjast við fréttamiðla sem heimildir heldur fræðilegar heimildir. Fréttamiðlar geta átt það til að ofureinfalda eða gefa skekkta mynd af fræðilegu viðfangsefni. Til dæmis gleymist oft í fréttum af fræðilegu efni að taka fram hver aðferðafræðin var sem stuðst var við.
== Efni gefið út á eigin vegum ==
Nota má efni sem gefið er út á eigin vegum höfundarins í sumum tilvikum en þó ber að hafa varann á. Hafa ber í huga að ef upplýsingarnar eru þess virði að á þær sé minnst, þá er að öllum líkindum minnst á þær í einhverri áreiðanlegri og óháðri heimild.
== Landsaðgangur að rafrænum gagnasöfnum og tímaritum ==
{| class="wikitable" align="right" style="font-size: 8pt;"
|-
! Gagnasöfn !! Tímaritasöfn
Lína 26 ⟶ 52:
Loks má benda á vef [http://www.skemman.is Skemmunar] en þar er að finna safn lokaritgerða nemenda við háskóla landsins sem mörg hver eru opin almenningi. Þar er einnig að finna rannsóknir starfsmanna háskólanna, sem dæmi hefur [http://skemman.is/search/simple/þjóðarspegillinn Þjóðarspegill Félagsvísindastofnunar] verið settur inn á Skemmuna. Þjóðarspegillinn er árleg ráðstefna á vegum Félagsvísindastofnunar Háskóla Íslands sem „er ætlað að kynna og miðla því sem efst er á baugi í rannsóknum í félagsvísindum á Íslandi ár hvert.“<ref>[http://www.fel.hi.is/thjodarspegill_2010 Þjóðarspegill 2010 | Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands]</ref> Enn má nefna íslensk fræði- og fagrit sem eru ókeypis á netinu:
{| class="wikitable" style="font-size: 8pt;"
|-
! Heiti !! Svið
Lína 43 ⟶ 69:
|-
| [http://issuu.com/ungirsjalfstaedismenn/docs/stefnir_-_1._tbl._60.__rg._2010/12 Stefnir] || Rit [[SUS]]
|}
== Tilvísanir ==
{{reflist}}
== Tengt efni ==
* [[Hjálp:Heimildanotkun]]
* [[Wikipedia:Sannreynanleikareglan]]
== Tenglar ==
* [http://www.hvar.is Landsaðgangur að rafrænum gagnasöfnum og tímaritum]
* [http://www.timarit.is Tímarit.is stafrænt bókasafn Landsbókasafns Íslands]
* [http://www.skemman.is Skemman, safn íslenskra fræði- og rannsóknarrita]
* [http://academic.bowdoin.edu/WritingGuides/primaries.htm How to Read a Primary Source], ''Reading, Writing, and Researching for History: A Guide for College Students'', Patrick Rael, 2004.
* [http://academic.bowdoin.edu/WritingGuides/secondary.htm How to Read a Secondary Source], ''Reading, Writing, and Researching for History: A Guide for College Students'', Patrick Rael, 2004.
[[Flokkur:Wikipedia hjálp]]
[[fr:Wikipédia:Citez vos sources#Qualité des sources]]
| |||