„Hagfræði“: Munur á milli breytinga

'''Hagfræði''' er [[félagsvísindi|félagsvísindagrein]] sem fæst við það hvernig [[maður|einstaklingar]], [[fyrirtæki]] og [[samfélag|samfélög]] stjórna og ráðstafa takmörkuðum aðföngum[[aðföng]]um og [[gæði|gæðum]] með það að markmiði að auka velsæld sína. Hagfræðingar rannsaka meðal annars hvernig [[framleiðsla|framleiðendur]] og neytendur skiptast á gæðum og framleiðsluþáttum, hvernig hagrænir hvatar hafa áhrif á ákvarðanatöku, hvernig starfsemi í samfélögum þróast yfir tíma og hvernig [[ríkisvald|yfirvald]] getur haft áhrif á ráðstöfun aðfanga og gæða.

Hagfræði fæst við það hvernig einstaklingar og [[samfélag|samfélög]] taka ákvarðanir um ráðstöfun takmarkaðra gæða á borð við [[tími|tíma]], [[vinnuafl]], [[fjármagn]] og [[náttúruauðlind]]ir. [[John Stuart Mill]] skilgreindi hagfræði sem „þá [[fræðigrein]] sem fæst við [[framleiðsla|framleiðslu]] og úthlutun gæða upp að því marki sem þær eru háðar mannlegu eðli.”<ref>Mill (1844): V.30</ref> [[LionelÖnnur Robbins]]þekkt skilgreining á einahagfræði frægustuer skilgreiningunaeignuð á[[Lionel hagfræði,Robbins]] þásem aðsagði hagfræði sé „súvera vísindagrein„vísindagrein sem fæst við mannlega hegðun sem samband á milli ákveðinna markmiða og takmarkaðra aðfanga sem hafa mismunandi notamöguleika.”<ref>Library of Economics and Liberty. What is economics?</ref> Hugmyndin um skortinn[[skortur|skort]] liggur í flestra huga í kjarna hagfræðinnar, en ekki eru allir sammála því. Michael Mandel telur að á mörgum sviðum hagfræðinnar sé skortur ekki mikilvægur og leggur til að áhersla sé frekar lögð á það hlutverk hagfræðinnar að bæta [[lífsgæði|lífsskilyrði]].<ref>Library of Economics and Liberty. Is Economics All About Scarcity?</ref>

[[Nýklassísk hagfræði]] hefur verið ráðandi aðferðafræðileg nálgun innan fræðigreinarinnar undanfarna áratugi, en teikn eru á lofti um að það sé að breytast og að meginstraumshagfræði sé í auknum mæli samblanda af ýmsum nálgunum.<ref>Davis (2006)</ref> ÍGrunnforsenda nýklassískrinýklassískrar hagfræði og [[leikjafræði]] er gert ráð fyrir, að aðilar hagi sér [[rökrétt]]; einstaklingar leitist við að hámarka [[nyt]] og fyrirtæki að hámarka [[hagnaður|hagnað]]. Þetta er oft kallað forsendan um (''[[homo oeconomicus]]''. Umdeilt), er hversu viðeigandi þessi forsenda er í hagfræðiumdeild. Gagnrýnendur hennar halda því fram að ákvarðanataka einstaklinga sé flókið ferli sem ekki sé viðeigandimögulegt að einfalda í fræðilegri umfjöllun, en fylgismenn hennar telja margir hverjir að forsendur líkana séu ekki aðalatriði ef niðurstöður þeirra samræmast raunveruleikanum.<ref>Haraldur Þórir Proppé Hugosson (2013)</ref>

[[Heimspeki]]ngar hafa skrifað um hagfræðileg málefni allt frá [[fornöld]]. Hið enska heiti á hagfræði, ''economics'', er dregið af gríska orðinu ''oikonomia'' sem þýðir „stjórn heimila” eða „góðir stjórnarhættir”. Gríski heimspekingurinn [[Xenofon]] skrifaði um [[verkaskipting]]u og minnkandi jaðarnytjar. [[Aristóteles]] lýsti viðskiptum tveggja einstaklingraeinstaklinga og taldi að viðskiptin gætu aðeins verið hagkvæm ef báðir aðilar að viðskiptunum myndu hagnast á þeim. Hann greindi á milli virðis í notum og virðis í viðskiptum, og taldi að ef upp kæmi ágreiningur á milli tveggja aðila um verðmæti gæða í viðskiptum þyrfti [[ríki]]ð að grípa inn í viðskiptin og ákvarða verðin. Aristóteles var jafnframt fyrsti maðurinn til að lýsa því hvaða skilyrði [[gjaldmiðill]] yrði að uppfylla; hann taldi að gjaldmiðill yrði að vera einsleitur, varanlegur, hafa innra virði og vera handhægur. Verk [[Platon]]s ''[[Ríkið (Platon)|Ríkið]]'' fjallar einnig að nokkru leyti um hagfræðileg málefni, en Plató var almennt andvígur [[eignarréttur|einkaeignarrétti]] því hann taldi að eina leiðin til að viðhalda stöðugleika væri sterkt ríkisvald.<ref>Ekelund og Hébert (2007): 8-22</ref>