„Tungumál í útrýmingarhættu“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
mEkkert breytingarágrip
Lína 3:
'''Tungumál í útrýmingarhættu''' er [[tungumál]] sem er í hættu því talendur málsins deyja út eða taka upp annað tungumál í staðinn. Um leið og enginn talar málið lengur verður það [[útdautt tungumál]]. Þó að tungumál hafi alltaf dáið út í gegnum söguna hefur hlutfall tungumála sem eru að hverfa hækkað töluvert undinfarin ár vegna [[hnattvæðing]]ar og [[nútímanýlendustefna|nútímanýlendustefnu]], þar sem tungumál efnahagslega kraftmeiri landa ráða yfir þeim smærri. Tungumál sem færri tala geta með tíma dáið út vegna yfirráða stærri tungumála.
 
Ekki er vitað með nákvæmni hversu mörg lifandi tungumál eru töluð í heimnum í dag, en gert er ráð fyrir að þau eruséu frá 6.000–7.000. Talið er að 50–90% þessara tungumála verða útdauð fyrir árið 2100. Stærstu 20 tungumálin eru töluð af 50% mannfjölda heimsins, en hin eru töluð í smærri samfélögum, oftast með mannfjölda undir 10.000 manns.
 
[[Mennta-, vísinda- og menningarstofnun Sameinuðu þjóðanna|UNESCO]] skiptir tungumálum í fimm flokka samkvæmt líkum á útrýmingu: „örrugt“, „viðkvæmt“ (ekki talað af börnum heiman að), „örugglega í útrýmingarhættu“ (ekki talað af börnum), „í verulegri útrýmingarhættu“ (talað aðeins af eldri kynslóðum) og „í mikilli útrýmingarhættu“ (talað af nokkrum fráúr eldri kynslóðunum, oftast ekki reiprennandi). Annað flokkunarkerfi bjó málfræðingurinn [[Michael E. Krauss]] til, þar sem tungumál er talið „örrugt“ ef líkurnar eru á því að börn tali það eftir 100 ár, „í útrýmingarhættu“ ef líkurnar eru á því að börn tali það ekki eftir 100 ár (60–80% tungumála eru í þessum flokki) og „dauðvona“ ef börn tala það ekki í dag.
 
Margir eru sammála að dauði tungumála skaðar menningarlegu fjölbreytni heimsins. Víða hafa verkefni verið sett í gang til að koma í veg fyrir útrýmingu tungumála, t.d. með því að [[endurvakning tungumála|endurvekja]] mál í útrýmingarhættu og stuðlast að menntun og bókmenntum á minnihlutatungumálum. Í mörgum löndum hafa reglugerðir verið leiddar í lög sem eru ætlaðar til að verja minnihlutatungumál og tryggja réttindi þeirra sem tala þau.
 
== Tengt efni ==