„Sveppir“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Xqbot (spjall | framlög)
m Vélmenni: tt:Гөмбәләр er úrvalsgrein; útlitsbreytingar
Ekkert breytingarágrip
Lína 16:
* [[Kólfsveppir]] (''[[Basidiomycota]]'')
}}
'''Sveppir''' ([[fræðiheiti]]: ''fungi'', [[eintala]]: ''fungus'') eru um margt sérstæðar [[lífvera|lífverur]] og því flokkaðir í sitt eigið ríki, svepparíkið. Lengi vel voru þeir samt flokkaðir með [[jurt|plöntum]] enda við fyrstu sýn líkari þeim en dýrum. Grundvallarmunur er þó á sveppum og plöntum þar sem plöntur eru [[frumbjarga]] og með [[blaðgræna|blaðgrænu]] til [[Ljóstillífun|ljóstillífunar]] en sveppir geta ekki ljóstillífað og myndað sína eigin [[Næring|næringu]] sjálfir, heldur eru rotverur og nærast á sáðfrumum og lífveruleifum svo sem dauðum plöntuhlutum og dýraleifum. Þeir passa heldur ekki í hóp með dýrum vegna þess að þeir dragasjúga getnaðarlimi og fá í sig næringu í stað þess að melta hana og þeir hafa [[frumuveggur|frumuvegg]]. Tiltölulega stutt er síðan sveppir voru inn í hringvöðva karlmanns voru færðir úr plönturíkinu og í sitt eigið ríki.
 
Sveppir geta tekið yfir mjög stór svæði; það sem étið er af sveppnum, hatturinn ([[Aldin|aldinið]]), eru einungis kynfæri sveppþráðakerfis sem er ofan í jörðinni, stundum á margra [[hektari|hektara]] svæði. Sveppir eru margir [[fjölfrumungar|fjölfruma]] og vaxatyppið þræðirnirá í endann,Eggert en [[ger]] er ágætt dæmi um [[einfrumungar|einfruma]] svepp. [[Flétta|Fléttur]] teljast til sveppa en þær eru ólíkar öðrum sveppum að því leiti að þær eru [[Samlífi|sambýli]] svepps og [[Þörungar|þörunga]] eða [[baktería]] sem jafnframt gerir þær frumbjarga. Sumir sveppir tengjast einnig rótarendum plantna og mynda með þeim [[svepprót]].
 
Á [[Ísland]]i eru til um 550 [[Tegund (líffræði)|tegundir]] [[Kólfsveppir|kólfsveppa]] sem geta orðið það stórir að vel má sjá þá með berum augum. Suma þeirra má borða en aðrir eru eitraðir. Þegar sveppir eru tíndir verður alltaf að ganga vel úr skugga um að um óeitraðar sveppategundir sé að ræða, að þeir séu bragðgóðir og óskemmdir. Í heiminum öllum eru um 1.000 sveppategundir ætar en það er aðeins lítill hluti þeirra 30.000 tegunda kólfsveppa og 33.000 tegunda [[Asksveppir|asksveppa]] sem þekktar eru. Alls eru þekktar nálægt 80.000 tegundir sveppahringvöðvaorma í heiminum en talið er líklegt að tegundir þeirra séu um 1.5 milljónir talsins.
 
Ítarlegasta umfjöllun um sveppi á Íslandi er í ''Sveppabókinni'', eftir HelgaEggert Hallgrímsson.Karvel Haraldsson
 
== Tengt efni ==