„Markaðsbrestur“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
|||
Lína 1:
'''Markaðsbrestur''' nefnist það þegar [[framleiðsla]] á [[vara|vöru]] eða [[þjónusta|þjónustu]] á [[markaður|markaði]] er ekki [[skilvirk]]. Með því er átt við að hagkvæmara sé að skipuleggja framleiðsluna með öðrum hætti. Sem dæmi um markaðsbresti má nefna: [[einokun]]ar- og [[fákeppni]]smarkaði, [[samgæði]], [[náttúrulegar auðlindir]] og [[ytri áhrif]]. Markaðsbrestir eru oft notaðir sem réttlæting á inngripi [[hið opinbera|hins opinbera]]. Andstæða markaðsbrests hefur verið nefndur [[ríkisbrestur]].
[[Ytri áhrif]] verða þegar hagrænt atferli hefur í för með sér ábata eða kostnað fyrir þriðja aðila án þess að sá aðili hafi valið að hljóta ábatann eða kostnaðinn. Þau eru ýmist jákvæð eða neikvæð eftir því hvort um er að ræða ábata eða kostnað fyrir þriðja aðilann. Ytri áhrif verða vegna þess að [[viðskiptakostnaður]] og/eða skortur á vel skilgreindum [[eignarréttur|eignarrétti]] veldur því að þeir sem valda ytri áhrifunum og þeir sem verða fyrir þeim geta ekki samið sín á milli um lausn. Í slíkum tilfellum er oft hægt að auka samfélagslega velferð með ríkisinngripum, svo sem [[Pigou-skattar|Pigou-sköttum]] eða [[kvótakerfi|kvótakerfum]].<ref>Mankiw og Taylor (2008): 189-205</ref>
[[Útilokanleiki|Óútilokanleg gæði]] eru þau þar sem ómögulegt er að koma í veg fyrir að einstaklingar njóti gæðanna. [[Samgæði]] og [[náttúruleg auðlind|náttúrulegar auðlindir]] eru tveir flokkar óútilokanlegra gæða. Almennt er ómögulegt að krefjast endurgjalds fyrir neyslu óútilokanlegra gæða nema til komi einhvers konar ríkisvald. Án ríkisvalds er of lítið eða ekkert veitt af samgæðum og of mikið notað af náttúrulegum auðlindum.<ref>Mankiw og Taylor (2008): 207-221</ref>
Ófullkomnar upplýsingar eru þar sem aðilar í viðskiptum hafa lélegar upplýsingar um markaðinn og hefur það í för með sér leitarkostnað. [[Ósamhverfar upplýsingar]] eru þar sem aðilar í viðskiptum hafa mismiklar upplýsingar um það sem átt er í viðskiptum með. [[Hrakval]] er þegar upplýsingar eru ósamhverfar áður en viðskipti eiga sér stað og veldur því að einungis myndast markaður með gallagripi eða að einungis er átt í kostnaðarsömum viðskiptum. [[Freistnivandi]] er þegar upplýsingar eru ósamhverfar eftir að viðskipti eiga sér stað og er algengt vandamál á [[vátrygging|tryggingamörkuðum]]. Markaðsaðilar reyna að leysa þessi vandamál með aðskilnaði og [[merkjagjöf (hagfræði)|merkjagjöf]].<ref>Mankiw og Taylur (2008): 446-450</ref>
==Heimild==
* {{bókaheimild|höfundur=Mankiw, N. Gregory og Taylor, Mark P|titill=Economics|útgefandi=Cengage Learning|ár=2008|ISBN=978-1-84480-133-6}}
{{stubbur|hagfræði}}
| |||