„Þágufall“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Lína 28:
* '''Tækisþágufall''' (eða '''verkfærisþágufall''' eða '''verkfærisfall'''): Tækisþágufall er forsetningalaust og merkir „með hverju“ eitthvað er gert. Dæmi af þessu eru miklu fleiri í fornu máli en nýju, en tækisþágufallið lifir þó góðu lífi í nokkrum orðtökum og föstum orðasamböndum. Dæmi: ''Að taka einhvern höndum'', ''taka djúpt í árinni'' (tækisþágufallið felur forsetninguna „með“, að taka djúpt í (með) árinni). „Jón var stunginn ''rýtingi''“, „konan kastaði ''spjóti''“, „heita eða játa ''því''.“<ref> [http://www.ebooksread.com/authors-eng/henry-sweet/icelandic-primer-with-grammar-notes-and-glossary-u01/page-2-icelandic-primer-with-grammar-notes-and-glossary-u01.shtml Icelandic Primer with Grammar, Notes and Glossary]</ref> Einnig „þunnu hljóði“ í málshættinum „[[wikt:en:þegja þunnu hljóði|þegja ''þunnu hljóði'']]“ úr [[Hávamál]]um.
* '''Háttarþágufall''': er náskylt tækisfallinu og segir það „með hverjum hætti“ eitthvað gerist. Dæmi: „Þeir unnu ''baki brotnu''“; „þeir unnu ''hörðum höndum''“. Fara ''huldu höfði''. Ganga „þurrum fótum“ yfir á eða láta öllum „illum látum“.
* '''Mismunarþágufall''' (eða '''þágufall mismunarins'''): Gefur til kynna mismun á einhverju sem borið er saman. Dæmi: „Jón er ''miklu'' stærri en Halldór.“ Hann er ''mér'' (samanbþgf.) ''miklu'' (mismþgf.) meiri: Hann er meiri ''en ég'', svo að ''munar miklu''.
* '''Samanburðarþágufall''' (eða '''þágufall samanburðarins'''): Gefur til kynna eitthvað sem eitthvað annað er borið saman við. Dæmi: „Enginn er ''öðrum'' fremri í þessu“; „Maður á að hlusta á ''sér'' vitrari menn.“ Eitthvað er ''deginum'' ljósara. Annað er ''sýnu'' betra.