„Nes við Seltjörn“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
[[File:Nes við Seltjörn.jpg|thumb|Lækningaminjasafn vinstra megin og Nesstofa hægra megin, efst á bæjarhólnum (horft til austurs)]]
 
'''Nes við Seltjörn''' er fornbýli á [[Seltjarnarnes|Seltjarnarnesi]]. Þar hafa fundist mannvistarleifar sem spanna langt tímabil en talið er að búið hafi verið á jörðinni allt frá því um 900. Staðurinn er nú einna þekktastur fyrir [[Nesstofa|Nesstofu]], bústað fyrsta landlæknisins og þar hefur til skamms tíma verið rekið Lækningaminjasafn. Vettvangsnámskeið fyrir fornleifafræðinema við [[Háskóli Íslands|Háskóla Íslands]] hafa verið haldin í Nesi síðan sumarið 2007.
 
== Náttúra og staðhættir ==
Lína 37:
=== Bæjarhóllinn ===
 
Bæjarhóllinn í Nesi, bungan þar sem Nesstofa stendur í dag, er mjög stór. Hann hefur smátt og smátt byggst upp vegna búsetu í meir en þúsund ár. Árið 1989 voru grafnir prufuskurðir í bæjarhólinn austan og vestan við Nesstofu. Austan við stofuna var komið niður á hús frá 18. og 19. öld en undir þeim voru mannvistarlög niður á 2,7 m dýpi. Þar neðst var landnámsgjóskan óhreyfð og lágu mannvistarlögin beint ofan á henni. Vestan við Nesstofu var öskuhaugur meir en 2,4 m þykkur.<ref>Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson 1990</ref> Rannsókn á dýrabeinum úr öskuhaugnum sýndi gríðarlega hátt hlutfall fiskibeina, einkum í lögum frá 17.-19. öld, en einnig vöktu athygli mikill fjöldi skelja af mismunandi tegundum og mikið af þangi. Mjög hátt hlutfall nautgripa miðað við sauðfé kemur vel heim og saman við að Nes var höfuðból.<ref>Amorosi et al. 1994</ref> Við rask á bæjarhólnum árið 2009 kom í ljós yfir 2,6 metra þykkt lag af mannvistarlögum og byggingaleifum.<ref>Margrét Hrönn Hallmundsdóttir. 2010, bls. 5.</ref> Ýmsar rannsóknir hafa verið gerðar á bæjarhólnum austan við Nesstofu á vegum [[Þjóðminjasafn Íslands|Þjóðminjasafns Íslands]] og [[Háskóli Íslands|Háskóla Íslands]] sem hefur rekið þar vettvangsnámskeið fyrir nemendur í fornleifafræði frá 2007. Þær minjar sem helst hefur verið fengist við á námskeiðunum eru frá síðari tímum búsetu í Nesi.<ref>Guðmundur Ólafsson. 2008.</ref>
 
Auk rannsókna á bæjarhóli Ness hafa verið grafið í önnur bæjarstæði í nágrenninu, m.a. í Móakot, Nýjabæ, [[Bygggarðsvör]] og [[Ráðagerði]] og eru það mest minjar frá seinni öldum sem þar hafa verið kannaðar.<ref>Margrét Hrönn Hallmundsdóttir. 2010, bls. 13.</ref>
Eftir að rannsóknum lauk sumarið 1995 tók Orri Vésteinsson saman tillögur um rannsóknir og kynningu á menningarminjum í Nesi fyrir Seltjarnarnesbæ.<ref>Orri Vésteinsson. 1995b.</ref> Önnur samantekt var gerð árið 2009 þar sem niðurstöður rannsókna á fornleifum frá tímabilinu 1760-1900 voru teknar saman og tillögur um miðlun þeirra settar fram.<ref>Kristín Halla Baldvinsdóttir. 2009.</ref>
 
== Miðlun rannsókna ==
Á tímabilinu 1997-2006 var lítið um fornleifarannsóknir í Nesi. Megnið af þeim uppgröftum sem farið hafa fram á svæðinu frá árinu 2007 hafa verið gerðir í tengslum við uppgraftarnámskeið fornleifafræðideildar [[Háskóli Íslands|Háskóla Íslands]]. Þær minjar sem helst hefur verið fengist við á námskeiðunum eru frá síðari tímum búsetu í Nesi.<ref>Guðmundur Ólafsson. 2008.</ref>
 
Lengi hefur verið ljóst að í Nesi er einstætt minjasvæði sem gefur mikla möguleika bæði til rannsókna og miðlunar. Eftir að rannsóknumuppgrefti lauk sumarið 1995 tók Orri Vésteinsson saman tillögur um rannsóknir og kynningu á menningarminjum í Nesi fyrir Seltjarnarnesbæ.<ref>Orri Vésteinsson. 1995b.</ref> Önnur samantekt var gerð árið 2009 þar sem niðurstöður rannsókna á fornleifum frá tímabilinu 1760-1900 voru teknar saman og tillögur um miðlun þeirra settar fram.<ref>Kristín Halla Baldvinsdóttir. 2009.</ref>
Við rask á bæjarhólnum árið 2009 kom í ljós yfir 2,6 metra þykkt lag af mannvistarlögum og byggingum. Auk rannsókna á Nesjörðinni sjálfri hefur verið gerðir nokkrir uppgreftir í nágrenni Ness, m.a. í [[Bygggarðsvör]] og [[Ráðagerði]]. <ref>Margrét Hrönn Hallmundsdóttir. 2010, bls. 5, 13.</ref>
 
== Tilvísanir ==