|
[[Mynd:Copenhagen_amalienborg_seen_from_opera_house.jpg|thumb|300px|right|Amalíuborg séð frá [[Óperuhúsið í Kaupmannahöfn|óperuhúsinu]] ]]
'''Amalíuborg''' ([[danska]]: ''Amalienborg Slot'') er [[höll]] í [[Kaupmannahöfn]] í [[Danmörk]]u. Höllin er bústaður [[danska konungsfjölskyldan|dönsku konungsfjölskyldunnar]]. Amalíuborg er fjórar nákvæmlega eins hallir í [[rókokó|rókokóstíl]] sem standa umhverfis átthyrnt torg. Höllin var byggð fyrir fjórar aðalsfjölskyldur í miðju [[Frederiksstaden]]-hverfinu sem stofnað var af [[Friðrik 5. Danakonungur|Friðriki 5.]]
== Hallirnar fjórar ==
[[mynd:Frederik V - Amalienborg.jpg|thumb|300px|Stytta af Friðriki V sem stendur á miðju Amalíuborgartorgi]]
Núverandi Amalíuborg stendur á grunni tveggja eldri halla. Fyrsta Amalíuborgin var Soffíu Amalíuborg sem var byggð af [[Soffía Amalía|Soffíu Amalíu]], drottningu [[Friðrik 3. Danakonungur|Friðriks 3.]] á árunum [[1669]] – [[1673]]. Þessi höll brann til grunna [[19. apríl]] [[1689]] vegna [[ópera|óperusýningar]] þar sem sviðsljósin kveiktu í leikmyndinni. Eldurinn varð til þess að 170 manns fórust. Önnur Amalíuborgin var reist sem lítill sumardvalarstaður af [[Friðrik 4. Danakonungur|Friðriki 4.]] eftir aldamótin [[1700]].
Núverandi Amalíuborg er talin hugmynd [[Johann Hartwig Ernst Bernstorff|Johanns Hartwigs Ernst Bernstorff]], sendiherra Dana í [[París]] og var reist að undirlagi [[Adam Gottlob Moltke|Moltkes]] [[hirðmarskálkur|hirðmarskálks]] Friðriks 5. Hún var teiknuð af byggingameistara konungs, [[Nicolai Eigtved]]. Bygging hallarinnar hófst [[1750]] og var lokið við að byggja allar fjórar hallirnar [[1760]].
Þegar [[Kristjánsborgarhöll]] brann [[26. febrúar]] [[1794]] keypti konungsfjölskyldan hallirnar fjórar og gerði að bústað sínum.
Samkvæmt teikningum Eigtveds af [[Fredrikstad]] og Amalíuborgar höllunum voru hallirnar fjórar, sem umkringdu torgið, byggðar sem höfðingjasetur fyrir fjölskyldur af heldri ættum. Allar hallirnar eru eins að utan en mjög ólíkar að innan. Svæðið sem átti að byggja hverja höll á var gefið völdum aðalsmönnum til að byggja á. Seinna meir voru þeir undanþegnir sköttum og skyldum. Eina skilyrðið var að hallirnar ættu að fylgja tilteknum byggingarstíl Fredrikstad og ættu að vera byggðar innan ákveðinna tímamarka.
Byrjað var að reisa hallirnar á vestur hliðinni árið [[1750]]. Þegar Eigtved dó árið [[1754]] var búið að byggja báðar vestur hallirnar. Vinnan á hinum höllunum var haldið áfram af samstarfsmanni Eigtveds, Lauritz de Thurah, samkvæmt áætlunum Eigtveds. Hallirnar voru fullgerðar árið [[1760]].
Hallirnar fjórar eru:
* Höll Kristjáns VII, upprunalega Höll Moltkes, byggð fyrir Adam Gottlob Moltke hirðmarskálk.
* Höll Kristjáns VIII, upprunalega Höll [[Christian Frederik Levetzau|Levetzaus]], byggð fyrir [[Christian Frederik Levertzau]] ráðherra.
* Höll Friðriks VIII, upprunalega þekkt sem Höll Brockdorffs, byggð fyrir [[Joachim Brockdorff]] greifa.
* Höll Kristjáns IX, upprunalega þekkt sem Höll Schacks, byggð fyrir [[Severin Løvenskjold]] ráðherra en vegna fjárhagsörðugleika tók [[Anne Sophie Schack]] greifynja við verkefninu [[1754]].
Allar hallirnar fjórar voru með aðalinngang sem sneri að Amalíugötu og þjónustuinngang sem sneri að Frederiksgade.
[[Mynd:Christian VII' Mansion - Amalienborg.jpg|thumb|left|170px|Höll Kristjáns VII]]
[[Mynd:Amalienborg - Christian VIIIs Palæ.jpg |thumb|right|170px|Höll Kristjáns VIII]]
=== Höll Kristjáns VII ===
Höll Kristjáns VII var upprunalega byggð fyrir [[Adam Gottlob Moltke]]. Þetta er suðvestur höllin og hefur hún verið notuð síðan [[1885]] til að hýsa og skemmta þekktum gestum sem og fyrir hátíðarhöld. Höll Moltkes var reist á árunum [[1750]] – [[1754]] af bestu iðnaðarmönnum og listamönnum þeirra tíma undir eftirlits Eigtved. Þetta var dýrasta höllin af öllum fjórum höllunum á byggingartíma hennar og hafði stórfenglegustu húsgögnin. Samkomusalurinn (Riddersalen) var með útskurði eftir [[Louis August le Clerc]], málverk eftir [[François Boucher]] og skreytingar eftir [[Giovanni Battista Fossati]] og eru þekktar víða sem fínustu dönsku Rococo innréttingar.
=== Höll Kristjáns VIII ===
Höll Kristjáns VIII er einnig þekkt sem höll [[Levetzau]] og var upprunalega byggð fyrir [[Christian Frederik Levetzau|Christian Frederik Levetzau]], sem sat í ráðgjafarnefnd konungs, árin [[1750]]-[[1760]]. Þetta er norðvestur höllin og var heimili Friðriks Danaprins til ársins [[2011]].
Eftir að [[Nicolai Eigtved|Eigtveds]] dó árið [[1754]], fór umsjón með byggingu hallarinnar yfir í hendur Lauritz de Thurah sem var konunglegur arkitekt og sá hann um að verkið væri framkvæmt eftir áætlunum Eigtveds.
[[Mynd:Frederik VIII's Palæ.jpg|thumb|170px|left|Höll Friðriks VIII]]
[[Mynd:Christian IX's Palæ.jpg|thumb|170px|right|Höll Kristjáns IX]]
=== Höll Friðriks VIII ===
Höll Friðriks VIII er einnig þekkt sem höll [[Brockdorffs]]. Þetta er norðaustur höllin og var heimili Ingrid Danadrottningu þangað til hún lést árið [[2000]]. Höllin hefur nýlega verið uppgerð og er heimili Friðriks krónprins og Mary krónprinsessu.
Höllin var upprunalega byggð fyrir Joachim Brockdorff um [[1750]]. Brockdorff dó árið [[1763]] og eignaðist Adam Gottlob Moltke yfirþjónn þá höllina. Moltke seldi hana tveimur árum seinna til [[Friðriks V]].
== Konunglegu verðir ==
| 