„Hernám Íslands“: Munur á milli breytinga

{{Saga Íslands}}

 

Þegar Bretar hernámu Ísland aðfaranótt [[10. maí]] 1940 voru átta mánuðir frá því að [[heimsstyrjöldin síðari]] hófst og á þeim tíma höfðu [[Þýskaland|Þjóðverjar]] hernumið hluta [[Pólland]]s og síðan [[Danmörk]]u og [[Noregur|Noreg]]. Ljóst var að innrás vofði yfir [[Frakkland]]i, [[Belgía|Belgíu]] og [[Holland]]i og raunar réðust Þjóðverjar inn í Belgíu, Holland og [[Lúxemborg]] sama dag og Ísland var hernumið. Hernám Breta var til að koma í veg fyrir að Ísland félli undir þýsk yfirráð en Þjóðverjar höfðu sýnt landinu töluverðan áhuga á árunum fyrir styrjöldina vegna hernaðarlegs mikilvægis þess í tengslum við siglingar um [[Norður-Atlantshaf]]. Ísland hafði lýst yfir hlutleysi og ríkisstjórnin mótmælti hernáminu og neitaði að ganga formlega til liðs við [[Bandamenn (seinni heimsstyrjöldin)|Bandamenn]].

Um fjögur leitið aðfaranótt föstudagsins 10. maí árið 1940 vöknuðu nokkrir [[Reykjavík|Reykvíkingar]] við flugvélarhljóð. Þar var bresk herflugvél af herskipinu [[Berwick]] á ferðinni sem kom fljúgandi úr vestri en þetta voru ein mestu mistök sem breski herinn gerði í hernámi Íslands. Alls ekki átti að draga athygli að Bretum og sérstaklega ekki þessa tilteknu nótt. Þennan sama morgunn urðu svo nokkri Reykvíkingar varir við sjö herskip úti á sjó sem stefndu að ytri höfninni.<ref>Heimsstyrjaldarárin á Íslandi (bindi 1) : 56.</ref>

 

Klukkan 3:40 var íslensku lögreglunni tilkynnt að bresk herskip hefðu lagt upp að gamla hafnarbakkanum í Reykjavík og var það Einar Arnald, fulltrúi lögreglustjóra, sem brást við fregnunum. Einar bjóst þegar til að fara út í herskipin og tilkynna þeim reglur landsins, en á meðan hann beið kom [[tundurspillir]] að hafnarbakkanum og út úr honum komu 746 alvopnaðir hermenn sem tóku stefnuna beint upp í bæ. Þegar þetta er að gerast er klukkan orðin fimm um morguninn og krafðist Einar að fá að vita hvað sé á seyði.<ref>Heimsstyrjaldarárin á Íslandi (bindi 1) : 56-57.</ref> Breski ræðismaðurinn John Bowernig neitaði að svara en seinna kom í ljós þegar Bretar dreifðu tilkynningu til Íslendinga og breskur sendiherra fór á fund með íslensku ríkisstjórninni sem mótmælti þessu broti á hlutleysi landsins. Tilkynning þessi var svo síðar um daginn lesin í útvarpinu ásamt því að forsætisráðherra flutti útvarpsávarp þar sem hann skýrði þjóðinni frá viðburðum dagsins. Bretar lögðu mikla áherslu á friðsamlega sambúð og var hermönnum skyldugt að koma vel fram við Íslendinga.

 

 

== Aðdragandi og lifnaðarhættir ==

 

Um 2000 hermenn tóku þátt í hernámi Íslands og áttu mikið fleiri eftir að koma til landsins. Áttu hermenn Breta eftir að verða rúmlega 25.000 og var mikil vinna í vændum fyrir þá því íslendingar voru ekki færir um að veita 20.000 hermönnum húsnæði. Innflutningur á bröggum var hafinn um sumarið og voru fluttir yfir 20.000 braggar hingað til lands frá Bretlandi. Breskir hermenn og íslenskir verkamenn byrjuðu að setja saman braggana og í október voru flestir hermennirnir komnir með húsaskjól. Fljótlega hófst svo gerð flugvallar í [[Vatnsmýri]] í Reykjavík. Þetta var hluti af bretavinnunni og þeir sem fengu vinnu fengu greitt með einhvers konar ávísunum sem þeir fóru með til herforingja sem leystu þær út hjá herstöðinni.<ref>Heimsstyrjaldarárin á Íslandi (bindi 1) : 63.</ref>

* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3309840 ''Minningar frá hernámsárunum''] eftir Leif Sveinsson, birtist í Lesbók Morgunblaðsins 1992