„Saltpéturssýra“: Munur á milli breytinga

'''Saltpéturssýra'''<ref>{{orðabanki|325954}}</ref> (kallað ''aqua fortis'' eða „sterkt vatn“ í [[gullgerðarlist]]) er [[Eitur|eitruð]] [[sýra]] sem er afar ætandi. Fræðiheitið er '''vetnisnítrat''' (e.''Nitric acid'') og efnafræði formúlan HNO₃.

Hrein saltpéturssýra er litlaus vökvi með þéttleika 1522 kg/m³ og verður að föstu efni við -42&nbsp;°C og myndar þá hvíta kristalla og sýður við 83&nbsp;°C. NO2 leysist úr saltpéturssýru við suðu og jafnvel við herbergishita samkvæmt þessari efnaformúlu:

Því ætti að geyma saltpéturssýru við hitastig undir 0&nbsp;°C til að hindra slíkt efnahvarf. (NO₂) sem er leyst upp í saltpéturssýru litar sýruna gula eða rauða við hærra hitastig. Hrein saltpéturssýra er hvít þegar hún kemst í snertingu við loft en sýra blönduð ''nitrogen dioxide'' myndar rauðbrúna gufu.

Saltpéturssýra er fyrst og fremst notuð til [[áburður|áburðarframleiðslu]]. Er hún þá blönduð með ''[[Ammóníak|ammóníakiammóníakii]]i'' sem gefur af sér ''ammonium nitrate'' til að gera hann skaðlausari. Þessi áburðarblanda er um 75-80% af um 26M tonna árlegri framleiðslu (1987). Einnig er hún notuð við gerð sprengiefnis svo sem [[nítróglusserín]], [[trinitrotoluene]] (TNT) og [[cyclotrimethylenetrinitramine]] og til að hreinsa og leysa upp [[Málmur|málma]]. Auk þess er hún notuð í hreinsivörur til hreinsunar á verkfærum í matvæla-og mjólkurframleiðslu og þá er algengt að blanda 5-30% saltpéturssýru og 14-40% [[fosfórsýra|fosfórsýru]].