„Persaveldi“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Addbot (spjall | framlög)
m Bot: Flyt 50 tungumálatengla, sem eru núna sóttir frá Wikidata á d:q389688
Xqbot (spjall | framlög)
m Vélmenni: hu:Óperzsa Birodalom er úrvalsgrein; útlitsbreytingar
Lína 8:
Persar áttu uppruna sinn í suðvesturhluta írönsku hásléttanna, austur af [[Tígris]]-fljóti og norðan [[Persaflói|Persaflóa]]. Þeir nefndu sig ''Parsa'' og upphaflegt yfirráðasvæði sitt ''Parsua'' en í dag heitir það [[Fars]]. Frá þessu svæði kom [[Kýros mikli]], sem sigraði Meda, [[Lýdíuveldið]] og [[Babýlónía|Babýlóna]] og greiddi þannig götuna fyrir frekari landvinninga í Egyptalandi og [[Litla Asía|Litlu Asíu]]. Hann stofnaði ríkið árið [[550 f.Kr.]]
 
Persar komust í kynni við [[Grikkland hið forna|Grikki]] undir lok [[6. öld. f.Kr.|6. aldar f.Kr.]] þegar þeir sigruðu Lýdíuríki og náðu í kjölfarið yfirráðum yfir grískum borgríkjum í [[Jónía|Jóníu]] við strönd [[Eyjahaf]]s. Grísku borgríkin gerðu [[Uppreisnin í Jóníu|uppreisn]] árið [[499 f.Kr.]] Stuðningur grískra borgríkja á meginlandi Grikklands við uppreisnarríkin í Jóníu leiddi til [[Persastríð|Persastríðanna]]anna, sem stöðvuðu útþenslu Persa í vestri. Árið [[490 f.Kr.]] gerði [[Dareios I frá Períu|Dareios Persakonungur]] tilraun til að leggja meginland Grikklands undir sig en beið ósigur fyrir töluvert fámennara liði Grikkja í [[Orrustan við Maraþon|orrustunni við Maraþon]]. Tíu árum síðar reyndi Xerxes sonur hans, sem tekið hafði við ríki Persa að föður sínum látnum, að gera öflugri innrás á meginland Grikklands. Lítill flokkur spartverskra hermanna auk annarra Grikkja tafði framsókn Persa suður við [[Orrustan við Laugaskörð|Laugaskörð]] en beið á endanum ósigur. Persar biðu hins vegar mikinn ósigur í [[Orrustan við Salamis|sjóorrustu við Salamis]] árið [[480 f.Kr.]] og aftur á landi í [[Orrustan við Plataju|orrustunni við Plataju]] ári síðar. Þar með var tilraun Xerxesar til landvinninga í Grikklandi hrundið.
 
== Konungar Akkæmenída ==
Lína 39:
| [[Bardíya]] (Smerdis) ||522 || [[Fædýmía]] || Sonur [[Kýros mikli|Kýrosar mikla]]. (Svikahrappurinn Gaumata stjórnaði í hans stað)
|-
| [[Dareios I frá Períu|Dareios I mikli]] || 521 – 486 || [[Atossa]] <br /> [[Artystóna]] <br /> [[Parmýs]] <br /> [[Fratagúna]] || mágur Smerdiss (Bardíya), sonur [[Hystapes]]s, sonarsonur [[Arsames]]ar.
|-
| [[Xerxes I frá Persíu|Xerxes I mikli]] || 485 – 465 || [[Amestris]] || sonur [[Dareios I|Dareiosar I]] og [[Atossa|Atossu]]
|-
| [[Artaxerxes I frá Persíu|Artaxerxes I]] || 465 – 424 || [[Damaspía]] <br /> Kosmartidena <br /> Alogýna <br /> Andía ||sonur Xerxesar I og Amestrisar
|-
| [[Xerxes II frá Persíu|Xerxes II]] || 424 || || sonur [[Artaxerxes I|Artaxerxess I]] og [[Damaspía|Damaspíu]]
Lína 73:
* [[Heródótos]]
* [[Persastríð]]
{{sa|550 f.Kr.|330 f.Kr.}}
 
{{Tengill ÚG|fr}}
{{Tengill ÚG|hr}}
{{Tengill ÚG|hu}}
 
[[Flokkur:Persaveldi| ]]
Lína 79 ⟶ 84:
[[Flokkur:Grikkland hið forna]]
[[Flokkur:Fyrrum heimsveldi]]
{{sa|550 f.Kr.|330 f.Kr.}}
 
{{Tengill GG|de}}
{{Tengill ÚG|fr}}
{{Tengill ÚG|hr}}
 
[[az:Əhəmənilər imperiyası]]