„Borgarastyrjöldin í Líbanon“: Munur á milli breytinga

'''Borgarastyrjöldin í Líbanon''' var [[borgarastyrjöld]] í [[Líbanon]] sem stóð frá [[13. apríl]] [[1975]] til [[13. október]] [[1990]]. Áætlað er að styrjöldin hafi kostað 120.000 manns lífið og sent hundruð þúsunda á vergang. Talið er að um milljón manns hafi flúið Líbanon vegna styrjaldarinnar og um 76.000 eru enn vegalaus innan Líbanon. Upphafleg ástæða styrjaldarinnar var brottrekstur [[Frelsissamtök Palestínu|Frelsissamtaka Palestínu]] (PLO) frá [[Jórdanía|Jórdaníu]] eftir [[svarti september|svarta september]] 1970. Palestínskir skæruliðahópar flúðu til Suður-Líbanon þar sem yfir 300.000 palestínskir flóttamenn bjuggu. Þar stóðu þeir fyrir árásum í Norður-[[Ísrael]]. [[Ísraelsher]] stóð svo aftur fyrir aðgerðum gegn skæruliðum í Líbanon. Í Líbanon ríktu kristnir [[maronítar]] í krafti [[þjóðarsáttmálinn|þjóðarsáttmálans]] frá 1943 sem byggðist á manntali frá 1932. Breytingar á samsetningu þjóðarinnar leiddu til vaxandi óánægju með yfirráð maroníta meðal annarra hópa, einkum líbanskra [[drúsar|drúsa]] og múslima auk vinstrisinnaðra stjórnmálaflokka. Veik ríkisstjórn og her gerðu það að verkum að PLO tókst að leggja undir sig stór svæði í borgum Líbanon án þess að stjórnin gæti rönd við reist. Vinstriflokkar, múslimar og [[drúsar]] mynduðu [[Líbanska þjóðarhreyfingin|líbönsku þjóðarhreyfinguna]] sem gerði bandalag við PLO en hægrisinnaðir stuðningsmenn stjórnarinnar mynduðu [[líbanski framvörðurinn|líbanska framvörðinn]]. Ísrael og mörg Evrópuríki studdu framvörðinn en þjóðarhreyfingin fékk stuðning frá nokkrum arabaríkjum og PLO. Fjöldi annarra hópa tók einnig upp vopn. Í Suður-Líbanon varð [[Amalhreyfingin]] vinsæl meðal [[sjítar|sjíta]] sem voru andsnúnir bæði PLO og Ísrael.

 

[[Mynd:FatehMilitia.jpg|thumb|right|Herflokkur á vegum [[Fatah-hreyfingin|Fatah-hreyfingarinnar]] í janúar 1979]]

Vorið 1975 voru skærur milli þjóðarhreyfingarinnar og framvarðarins. Þann 13. apríl skutu byssumenn á kirkju í Austur-[[Beirút]] með þeim afleiðingum að fjórir létust. Síðar sama dag réðust liðsmenn [[líbanska fylkingin|líbönsku fylkingarinnar]] (sem var hluti af framverðinum) á rútu sem í voru Palestínumenn og drápu 30 manns. Í kjölfari þessara atburða hófu fylkingarnar að koma sér upp bækistöðvum í hótelum og [[Hótelstríðið]] hófst. Morð á almennum borgurum í hefndarskyni fyrir aðgerðir andstæðinganna urðu algeng og leiddu til þess að fólk flúði til borgarhluta sem voru undir stjórn eigin trúflokks. Austur- og Vestur-Beirút skiptust því í vaxandi mæli eftir trúarbrögðum. Vorið 1976 voru maronítar á barmi ósigurs en þá hóf Ísraelsstjórn að láta þeim í té hergögn og Sýrlandsstjórn ákvað að styðja stjórnina og sendi herlið til Beirút. Maronítar náðu þá yfirhöndinni og drápu í kjölfarið 2000 Palestínumenn í flóttamannabúðum í Austur-Beirút. Í október fékk Sýrland umboð [[Arababandalagið|Arababandalagsins]] til að hafa 40.000 hermenn í Beirút til að stilla til friðar. Þar með lauk fyrsta hluta borgarastyrjaldarinnar en ófriður braust brátt aftur út í Suður-Líbanon þegar skæruliðar PLO sneru þangað aftur frá Beirút.

 

Í Beirút hófst [[Hundrað daga stríðið]] 1978 þegar kristnir framvarðarmenn hófu skæruhernað gegn sýrlenska hernum sem brást við með sprengjuárásum á Austur-Líbanon. Á sama tíma stóð skæruhernaður PLO í Norður-Ísrael sem hæst. Ísraelsher lagði því suðurhluta Líbanon, sunnan við [[Litanifljót]], undir sig. [[Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna]] samþykkti þá [[ályktun öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna 425|ályktun 425]] þar sem þess var krafist að Ísrael drægi herlið sitt strax til baka og að [[friðargæslusveitir Sameinuðu þjóðanna í Líbanon]] myndu reyna að koma á friði. Ísraelsher hvarf frá svæðinu en hélt eftir stjórn á 19km breiðu öryggisbelti við landamærin sem bandamenn þeirra í [[Suðurlíbanski herinn|Suðurlíbanska hernum]] gættu.

 

Í desember 1980 hóf Sýrlandsher að setja upp vegatálma við borgina [[Zahleh]] nálægt sýrlensku landamærunum. Þeir óttuðust að hægrisinnaðir hópar í borginni myndu gera bandalag við Ísrael sem setti aðalveginn frá Damaskus til Beirút í hættu. Sýrlendingar settust um borgina og reyndu að leggja hana undir sig síðar sama ár en mistókst. Þann 1. apríl hófust bardagar milli líbanskra herflokka í borginni og Sýrlandshers. [[Bardaginn um Zahleh]] stóð til 30. júní 1981 þegar samningar náðust um að Sýrlandsher hyrfi frá borginni.

 

[[Mynd:Troepen_idf.jpg|thumb|right|Ísraelskir hermenn í Suður-Líbanon í júní 1982]]

Í júní 1982 reyndu [[Abu Nidal-samtökin]] að myrða sendiherra Ísraels í London. Ísrael brást við með því að ráðast gegn bækistöðvum PLO í Líbanon. PLO brást þá við með sprengjuárásum gegn Ísrael. Ísraelsher gerði þá innrás í Líbanon og [[umsátrið um Beirút|settist um Beirút]]. Í borginni vörðust hersveitir PLO og Sýrlands. Eftir mikið mannfall í borginni samþykktu þeir friðarsamkomulag sem fól í sér brotthvarf PLO frá Líbanon og að alþjóðlegt herlið tæki við vörn borgarinnar. Um 8500 meðlimir PLO voru fluttir til [[Túnis]] og 2500 til annarra arabaríkja. Þann 17. mars samdi forseti Líbanons [[Amine Gemayel]] um frið við Ísrael fyrir milligöngu Bandaríkjamanna. Samkomulagið fól í sér brotthvarf bæði Ísraelshers og Sýrlandshers frá Líbanon en í arabaheiminum var almennt litið á það sem uppgjöf fyrir Bandaríkjunum. Brotthvarf Ísraelshers frá héraðinu [[Chouf]] suðaustan við Beirút í ágúst 1983 leiddi til [[Stríðið um fjallið|Stríðsins um fjallið]] milli maroníta og drúsa.

Árið 1983 voru tvær mannskæðar sjálfsmorðssprengjuárásir gerðar á sendiráð Bandaríkjanna og höfuðstöðvar alþjóðlega herliðsins. Þegar Bandaríkjaher hvarf frá Líbanon í febrúar 1984 hurfu margir múslimar og drúsar úr líbanska hernum og gengu í raðir skæruliðaflokka. Um leið urðu [[Hezbollah-samtökin]] til sem klofningshópur sjíamúslima sem voru andsnúnir Ísrael og þáðu aðstoð frá [[Íran]]. Eftir 1985 jukust átökin og [[Stríðið um flóttamannabúðirnar]] stóð frá 1985 til 1986 þegar líbanski herinn reyndi, með stuðningi Sýrlendinga, að hrekja skæruliða PLO úr flóttamannabúðum Palestínumanna í Beirút og Suður-Líbanon. Helstu átökin voru milli [[Amalhreyfingin|Amalhreyfingarinnar]] og Hezbollah, en báðir flokkar voru skipaðir sjíamúslimum. Brátt sameinuðust vinstrisinnaðir hópar, drúsar og Palestínumenn gegn Amalhreyfingunni og átök blossuðu upp aftur í Beirút. Kristni herforinginn [[Michel Aoun]] varð forsætisráðherra eftir afsögn Gemayels og fékk stuðning frá [[Írak]]. Borgarastyrjöldin varð þá eins konar [[leppstríð]] milli Írans og Íraks. Bardagar blossuðu upp milli kristinna herflokka og líbanska hersins í kjölfarið og drógu verulega úr styrk þeirra.

 

Þann 13. október 1990 réðist Sýrlandsher inn í landið og settist um forsetahöllina. Aoun flúði til Frakklands. Sumir hafa haldið því fram að Sýrlandsstjórn hafi getað gert þetta án afskipta Ísraelshers í skiptum fyrir stuðning við Bandaríkjamenn í [[Persaflóastríðið|Persaflóastríðinu]]. Borgarastyrjöldinni lauk þar með formlega. Árið eftir var gefin út almenn sakaruppgjöf og herflokkarnir leystir upp. Líbanski herinn var byggður upp á ný þótt landið væri hernumið af Sýrlendingum. Þegar Sýrlandsstjórn var bendluð við morðið á fyrrum forsætisráðherra Líbanons [[Rafic Hariri]] árið 2005 hratt það [[Sedrusbyltingin|Sedrusbyltingunni]] af stað. Í kjölfarið hvarf Sýrlandsher frá Líbanon.

 

{{sa|1975|1990}}

[[Flokkur:Saga Líbanon]]

[[Flokkur:Stríð Ísraels]]

[[Flokkur:Stríð Sýrlands]]