„Suðursjávarbólan“: Munur á milli breytinga

'''Suðursjávarbólan''' er flókinn atburður í fjármálasögunni þar sem [[Pólitík|pólitískir]], [[lögfræði|lögfræðilegir]] og [[fjármál|fjármálaþættir]] skárust og mynduðu eina verstu markaðsbólu sögunnar.

 

Suðursjávarkompaníið var stofnað árið 1711 með því yfirlýsta markmiði að stunda viðskipti við nýlendur Spánverja í Ameríku. Almenningur hafði heyrt af þeim miklu gull og silfurnámum í bæði Perú og Mexíco og töldu að viðskiptin myndu borga sig hundraðfallt um leið og Breskir framleiðendur kæmust í námurnar og að Bretar gætu einnig grætt á viðskiptum með klæðnað úr flísi og ull. Viðræður að samningum voru settar á fót en niðurstaðan varð sú að samningar voru gerðir um viðskipti með þræla og eitt flutningaskip á ári. Í raunveruleikanum var aðalmarkmið fyrirtækisins að stuðla að fjármögnun breskra ríkisskulda en ekki eiga viðskipti við útlönd.

[[Mynd:Annuities advance notice printed form by the South Sea Company 30 April 1730.jpg|thumbnail|vinstri|Samningur um peningagreiðslu frá Suðursjávarfélaginu]]

Í kjölfar vinsælda hlutabréfa í suðursjávarfélaginu þá braust út mikið hlutabréfaæði á Englandi. Fyrirtæki með lítinn sem engin rekstraráform eða jafnvel í hæsta máta óvenjulegar hugmyndir um rekstur spruttu upp. Má þar meðal annars nefna fyrirtæki sem ætlaði að finna upp eilífðarvél, annað sem ætlaði að framleiða ferhyrndar byssukúlur, fyrirtæki sem ætlaði að tryggja framtíðarvelferð barna og eitt það undarlegasta af þeim öllum, Fyrirtæki um mjög gróðavænlegan atvinnurekstur sem enginn fær að vita hver er. Þó ótrúlegt megi virðast þá var fjárfest fyrir 2000 pund í síðast nefnda fyrirtækinu. [[Mynd:South-sea-bubble-chart.png|thumbnail|Ævintýralegt ris og svo fall hlutabréfaverðs í Suðursjávarfélaginu]]

 

Í kjölfar vinsælda þessara fyrirtækja fóru stjórnendur Suðursjávarfélagsins að hafa áhyggjur af því að verða af fé til þeirra sem annars hefði verið varið í hlutabréf Suðursjávarfélagsins. Um mitt sumar byrjuðu þeir því að reka [[áróður]] fyrir því að bannað yrði að stofna ný hlutafélög nema gegn sérstöku samþykki [[þing|þingsins]]. Þetta fór ekki á þann veg sem þeir ætluðu þar sem þingið samykkti [[lög]] sem höfðu mun tilþrifameiri áhrif en þeir höfðu búist við. Lögin kváðu á um það að ekki mætti stofna nýtt hlutafélag nema með samþykki Breska samveldisins. Allar tilraunir félagsins til að halda verði verðbréfanna uppi mistókust hrapalega og urðu bréf blöðrufyrirtækjanna verðlaus ásamt að draga niður með sér verð í traustum félögum svosem [[Englandsbanki|Englandsbanka]] sem hafði fylgt með í verðhækkuninni.

Allur [[Hlutabréfamarkaður|hlutabréfamarkaðurinn]] hrundi í kjölfarið, verðmæti bréfa hríðféll, ekki bara í hinum bólufyrirtækjunum eins og stjórnendur Suðursjávarfélagsins höfðu vonast til heldur einnig í þeirra eigin félagi. Leiddi þetta til fjölda gjaldþrota fólks í Englandi og var reiði fólks út gagnvart stjórnendum Suðursjávarfélagsins eins og gefur að skilja mjög mikil. Fjöldi fólks úr efri stéttum, eignamenn og jafnvel hirðmenn konungs urðu [[Gjaldþrot|gjaldþrota]] og einhverjir gengu algjörlega af göflunum eða frömdu sjálfsmorð.

Á einu ári hafði verð hlutabréfa Suðursjávarfélagsins risið úr 100 pundum upp í 1000 pund í byrjun ágústs sama ár. Í september var verðið komið niður í 150 pund og urðu þá bankar og gullsmiðir gjaldþrota þar sem þeir gátu ekki innheimt skuldir fólks sem hafði farið illa útúr hruninu. Einn af þeim sem lét glepjast og keypti hlut í Suðursjávarfélaginu var vísindamaðurinn Isaac Newton. Hann ákvað að selja hlut sinn snemma í bólunni með gróða upp á 7000 pund vegna efasemda, snérist honum hugur og keypti stærri hlut seinna í bólunni og endaði á að tapa 20.000 pundum sem var umtalsverð fjárhæð á þessum tíma. Fræg ummæli voru tekin frá honum í tenglsum við bóluna þar sem hann mælti svo; „Ég get reiknað út hreyfingar stjarnanna en ekki brjálæði mannanna“.<ref> Magnús Sveinn Helgason. (2007, 26. október). Suðursjávarblaðran: Hlutabréfaæði gekk yfir England og hlutabréfaviðskipti urðu helsta umræðuefni fólks ''Viðskiptablaðið'', bls. 23. </ref>

 

Allur [[Hlutabréfamarkaður|hlutabréfamarkaðurinn]] hrundi í kjölfarið, verðmæti [[Verðbréf|bréfa]] hríðféll, ekki bara í hinum bólufyrirtækjunum eins og stjórnendur suðursjávarfélagsins höfðu vonast til heldur einnig í þeirra eigin félagi. Leiddi þetta til fjölda [[gjaldþrot|gjaldþrota]] fólks í Englandi og var reiði fólks út gagnvart stjórnendum Suðursjávarfélagsins eins og gefur að skilja mjög mikil.

 

 

== Heimildir ==

 

[[Flokkur:Saga Bretlands]]