„Járngrýti“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
LaaknorBot (spjall | framlög) m r2.7.3rc2) (Vélmenni: Bæti við: be, be-x-old, bg, ca, cs, da, de, eo, et, fa, fi, fr, he, hi, hu, id, it, ja, ka, kn, ko, lb, lt, ms, nds-nl, nl, nn, no, os, pa, pt, ru, sk, sv, ta, tr, uk, zh |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
[[Mynd:HematitaEZ.jpg|thumb|250px|Hematít sem er aðaljárngrýtið í námum í Brasilíu]]
'''Járngrýti''' er berg sem er svo járnauðugt að það borgar sig að vinna úr því frumefnið [[járn]]. Þær járnsteindir sem helst mynda járngrýti eru [[magnetít]] (Fe3O4), [[hematít]] (Fe2O3), [[límonít]] (HFeO2) og [[síderít]] (FeCO3). Járn var til forna unnið úr [[
Járngrýti getur myndast við kristöllun úr bergkviku, við myndbreytingu kringum kólnandi berghleif, við veðrun bergs, og sem [[efnaset]]. Járnnáman í [[Kiruna]] í Norður-[[Svíþjóð]] er dæmi um kristöllun úr bergkviku en járngrýti þar inniheldur um um 60% Fe. Við efnaveðrun bergs leysast ýmis efni upp og berast burtu úr berginu og eftir verða t.d. bergtegundir eins og [[báxít]] (Al(OH)3) sem [[ál]] er unnið úr en úr báxíti hafa öll efni veðrast burt nema þau sem eru sérstaklega torleyst eins og þrígilt járn (hematít, límonít) og [[títan]]. Þegar járnríkt berg veðrast oxast tvígilt járn í þrígilt sem svo situr eftir þó að önnur efni bergsins skolist burt. Bergið verður þannig járnauðugra en þannig járnmyndanir eru ekki nægilega járnauðugar til að borgi sig að vinna úr þeim járn.
| |||