„Búrfellsvirkjun“: Munur á milli breytinga

'''Búrfellsvirkjun''' er [[vatnsaflsvirkjun]] í [[Þjórsá]] utarlega í [[Þjórsárdalur|Þjórsárdal]] í [[Gnúpverjahreppur|Gnúpverjahreppi]] kennd við fjallið [[Búrfell (Þjórsárdal)|Búrfell]]. Virkjunin var fyrsta stórvirkjun Íslendinga og markaði upphaf svonefndrar [[stóriðjustefna|stóriðjustefnu]].

Um og uppúr aldamótunum 1900 voru uppi ýmsar vangaveltur um virkjanir hér á landi þar sem byrjað var að virkja fallvötn í [[Noregur|Noregi]], [[Svíþjóð]] og víðar í [[Evrópu]]. Árið [[1914]] stofnaði [[Einar Benediktsson]] „[[fossafélagiðFossafélagið TítanTitan]]“ í því augnamiði að rannsaka möguleika virkjunar á Íslandi. Þær rannsóknir framkvæmdi norskur vélfræðingur, Gotfred Sætersmoen að nafni, á árunum 1915-17. Hann skilaði af sér drögum að virkjunum í Þjórsá, m.a. við Búrfell. Ljóst var að til þyrfti stóriðju til þess að réttlæta virkjun því almenn eftirspurn eftir rafmagni var ekki mikil. Til greina kom að byggja áburðarverksmiðju en ekkert varð úr þeim áætlunum og söfnuðu þær ryki næstu áratugina. Áhugi íslenskra viðskiptamanna á virkjunum íslenskra fallvatna var töluverður á fyrri hluta 19. aldar en ytri aðstæður voru óhagstæðar sbr. [[fyrri heimstyrjöldin]] og [[kreppan mikla]].

Uppúr miðri síðustu öld voru „fossamálin“ aftur komin í umræðu og reynthafði hið svissneska fyrirtæki Alusuisse (í dag [[ALCAN]]) frumkvæði að samningaumleitunum. Þá var það stefna [[Viðreisnarstjórnin|Viðreisnarstjórnarinnar]] að finnastyrkja erlendaíslenskt efnahagslíf og auka hagvöxt sem var farið að dala eftir uppgang eftirstríðsáranna og var stóriðja talin tryggja áhuga erlendra fjárfesta. Jafnframt voru möguleikar [[kjarnorka|kjarnorku]] umtalaðir um þessar mundir sem ódýrs orkugjafa og drógu margir þá ályktun að best væri að virkja á meðan eftirspurn væri til stóriðjustaðar. Svokölluð stóriðjunefnd sá um rannsóknarvinnu og samskipti við erlend stórfyrirtæki og til greina kom að semja við franska og bandaríska aðila. Til þess að fjármagna framkvæmdina voru tekin lán hjá [[Alþjóðabankinn|Alþjóðabankanum]] sem krafðist sterks aðhalds og stöðugs eftirlits, kannski í ljósi þess að ekki voru fordæmi fyrir viðlíka framkvæmdum á Íslandi. Hið opinbera fyrirtæki [[Landsvirkjun]] var stofnað [[1965]] og var Búrfellsvirkjun fyrsta stórframkvæmd þess. ÁriBygging seinnavirkjunarinnar var samiðaf meiri stærðargráðu en áður þekktist á Íslandi. Mest unnu tæplega 800 manns við svissneskabyggingu fyrirtækiðhennar Alusuisseog (íá dagtímabili urðu verktafir vegna skorts á vinnuafli. Þann 28. mars [[ALCAN1966]]) var samið við svissneska fyrirtækið Alusuisse um byggingu og rekstur [[Álverið í Straumsvík|Álversins í Straumsvík]] og átti Búrfellsvirkjun að sjá því fyrir rafmagni. Lög þess efnis voru sett [[13. maí]] [http://www.althingi.is/lagasofn/126b/1966076.html] og í júní hófst bygging virkjunarinnar. Bandaríska fyrirtækið Harza Engineering Co. Int. (í dag [http://www.mwhglobal.com/ Montgomery Watson]) var fengið til þess að hanna virkjunina og var hún fullgerð [[1969]], helsti byggingarverktaki var [[Fosskraft]]. Miklar deilur urðu um álsamningana og urðu þeir tíðræddir í fjölmiðlum sem á [[Alþingi]].