„Stofnfruma“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
JackieBot (spjall | framlög)
m r2.7.2) (Vélmenni: Bæti við: jv:Sel Punca
Lína 1:
'''Stofnfrumur''' eru ósérhæfðar [[fruma|frumur]] sem hafa þá hæfileika að þroskast yfir í sérhæfðari frumur og geta endurnýjað sig með [[frumuskipting]]u ef rétt skilyrði eru fyrir hendi. Þetta gera þær án þess að sýna öldrunareinkenni. Dótturfrumurnar geta þá þroskast yfir í sérhæfðari frumur ef þörf er á eins og t.d. [[vöðvi|vöðvafrumu]] eða [[taugarfruma|taugafrumu]] eða verið áfram sem ósérhæfð fruma.<Ref name=Marta>Marta Konráðsdóttir, Sigríður Hjörleifsdóttir og Sólveig Pétursdóttir. (2004). Erfðir og Líftækni. Mál og Menning</ref> Þannig geta þær viðhaldið fjölda sínum og þjónað sem einskonar viðgerðarkerfi fyrir hina ýmsu vefi líkamans.<Ref name=Campbell>N. A. Campbell, J. B. Reece, L. A. Urry, M. L. Cain, S. A. Wasserman, P. V. Minorsky og R. B. Jackson (2008). ''Biology'', 8. útg. San Francisco: Pearson Education, Inc.</ref> Í sumum líffærum eins og í maganum og beinmerg skipta stofnfrumur sér til að viðhalda og endurnýja útslitinn eða skemmdan vef. En hinsvegar í sumum líffærum eins og í brisinu og hjartanu skipta stofnfrumur sér aðeins við sérstækar aðstæður. Til eru tvær gerðir af stofnfrumum eftir uppruna, úr [[Fósturvísir|fóstursvísi]] og fullorðnum einstaklingum.<Ref name=Campbell/>
 
Ég heiti anton og ég er iphone faggin ;) djók djók alt í plati
== Stofnfrumur í fósturvísi ==
Í fósturvísum finnast stofnfrumur sem hafa þann eiginleika að geta myndað sérhæfðar frumur af hvaða gerð sem er. Innan [[kímblaðra|kímblöðru]] fósturvísisins er klasi af ósérhæfðra frumna sem síðar mynda fósturlögin þrjú. Þegar fósturvísirinn skiptir sér í fyrsta skipti eru frumurnar ósérhæfðar en smám saman verða til sérhæfðari frumur sem síðan verða að útlimum og líffærum. Til að byrja með eru frumur fósturvísisins því [[alhæf stofnfruma|alhæfar]] (e. ''totipotent''). Þroskunarferlið var talið stefna í eina átt frá ósérhæfðum frumum til sérhæfðari en nýlegar rannsóknir benda þó til þess að sérhæfðar frumur geti snúið aftur að ósérhæfðu ástandi og síðan sérhæfst aftur eftir það.<Ref>Þórarinn Guðjónsson og Eiríkur Steingrímsson (2003) „Eiginleikar stofnfruma:frumusérhæfing og ný meðferðaúrræði“. ''Læknablaðið'' , 89(1):43-48. [http://www.hirsla.lsh.is/lsh/handle/2336/13135 Rafræn útgáfa]</ref>
 
 
Það er hægt að einangra stofnfrumur úr fósturvísi á fyrstu stigum þess, og í [[Frumurækt|ræktun]] geta stofnfrumurnar fjölgað sér ótakmarkað. Við sérstakar ræktunaraðstæður er hægt að fá þær til að mynda mismunandi tegundir af sérhæfðum frumun jafnvel [[egg]] og [[sæðisfruma|sæðisfrumur]].<Ref name=Campbell/> Eins lengi og stofnfrumurnar eru látnar fjölga sér í ræktinni undir viðeigandi aðstæðum haldast þær enn ósérhæfðar. En ef þær eru látnar klumpa sig saman og mynda fósturvísa, byrja þær að sérhæfast af sjálfdáðum. Þær geta þá myndað [[vöðvi|vöðvafrumur]], [[taugar|taugafrumur]] og margar tegundir af frumum.
stofn frumur eru ekki til !!!!!!!!!!!!!!!!
Þetta er góður vísir fyrir því að ræktin af stofnfrumunum er heilbrigð en ferlið er stjórnlaust og er því óhagkvæm aðferð til að framleiða rækt með sérstökum tegundum af sérhæfðum frumum. Til þess að rækta með sértökum tegundum af sérhæfðum frumum er reynt að hafa stjórn á sérhæfingu stofnfrumanna. Reynt er að breyta efnasamsetningu ræktunarmiðlinum, breyta yfirborði ræktunar skálarinnar eða breyta frumunni með því að skeyta inn sérstöku [[gen]]i. Eftir margra ára tilraunir hafa vísindamenn fundið einskonar uppskrift fyrir stjórnun á sérhæfingu stofnfruma úr fósturvísum í ákveðnar tegundir af frumum.<Ref name=SCB>[http://stemcells.nih.gov/info/basics/ Stofnfrumuvefur ''National Institutes of Health'']</ref>
 
 
peace out ! MOFOS
 
== Stofnfrumur í fullvaxta dýrum ==