|
Voste es fa mal com child.Now voste tem per la seva daughter.What que faries?
{{hreingerning}}
[[Mynd:Vigdísfinnbogadóttir.jpg|thumb|right|Vigdís Finnbogadóttir]]
'''Vigdís Louise Finnbogadóttir''', fædd [[15. apríl]] [[1930]], var fjórði [[forseti Íslands]] og gegndi þvi embætti frá [[1980]] til [[1996]]. Hún var fyrsta konan i heiminum sem kosin var í [[lýðræði]]slegum [[kosningar|kosningum]] til að gegna hlutverki [[þjóðhöfðingi|þjóðhöfðingja]].
Du blev saret som en child.Now du frygter for din daughter.What ville du sa gore?
Þann 29. júní árið 1980 urðu tímamót í sögu Íslands. Þjóðin hafði kosið fyrsta kvennforseta heimsins í þjóðaratkvæðagreiðslu. Vigdís Finnbogadóttir tók við embættinu 1. ágúst og gengdi því í fjögur kjörtímabil eða þar til hún lét af starfi 31. júlí árið 1996. Margir höfðu miklar efasemdir um að einhleyp kona eins og hún gæti gegnt forsetastarfi með sóma.{{heimild vantar}} Spurningin um kyn Vigdísar fylgdi henni alla kosningabaráttuna og var einnig áberandi fyrstu ár forsetatíðar hennar en vegna þrjósku og útsjónarsemi sýndi hún fram á að konur gætu gengt embættinu. Hún sýndi mikla hæfileika sem þjóðarleiðtogi og hlaut mikið lof og aðdáun. Sem forseti lagði hún áherslu á stöðu kvenna í samfélaginu og ræktun þjóðar, lands og tungu. Enginn vafi var á því hversu mikla virðingu og þakklæti hún hlaut frá þjóðinni eftir 16 ára forsetastarf.
Vi estis vundita kiel child.Now vi timas pro via daughter.What vi farus?
== Æskan og námið ==
Vigdís Finnbogadóttir fæddist í Reykjavík þann 15. apríl 1930 og var fyrsta barn þeirra Finnboga Rúts Þorvaldssonar prófessors og Ástu Sigríðar Eiríksdóttur hjúkrunarkonu. Vigdís ólst upp í Reykjavík með foreldrum sínum, bróður og ömmu sinni og afa og gengu þau systkinin í Landakotsskóla.<ref>''Pálmi Jónasson bls. 6''.</ref> Á sumrin dvöldu hún og bróðir hennar í sveit á bænum Eystra-Geldingarholti í Gnúpverjahreppi.<ref>''Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum (E.á)''.</ref> Í Eystar- Geldingarholti eignaðist Vigdís aðra fjölskyldu sem henni var mjög kær og skipti hana meira máli eftir því sem að árin liðu.<ref>''Páll Valsson bls. 74''.</ref> Bróðir sinn missti hún svo ungan að aldri, einungis 20 ára en hann lést af völdum sjóslys árið 1952 og tók það mjög á Vigdísi.<ref>''Pálmi Jónasson bls. 6''</ref>
Olit loukkaantunut kun child.Now pelkaat oman daughter.What tekisit?
Vigdís stundaði nám við Menntaskólann í Reykjavík á málabraut og útskrifaðist þaðan árið 1949 með fyrstu einkun.<ref>''Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum (E.á)''</ref> Á lokaárinu í menntaskólanum var Vigdís ákveðin í því að fara í framhaldsnám til Frakklands. Henni fannst mikilvægt að víkka sjóndeildarhringinn og kynnast annari menningu og það gerði hún líka.<ref>''Páll Valsson bls. 107''.</ref> Nítján ára að aldri fór hún til Grenoble í Frakklandi að læra frönsku og franskar bókmenntir en eftir skemmtilega jafnt sem erfiða dvöl þar í eitt og hálft ár fluttist hún til Parísar.<ref>''Pálmi Jónasson bls. 6''.</ref> Í París gekk hún í Sorbonne háskólan í tvö ár og var henni farið að ganga vel í náminu þegar hún ákvað að kasta öllu frá sér og flytja aftur til Íslands, próflaus, þar sem ungur læknanemi beið hennar.<ref>''Páll Valsson bls. 164-166''.</ref>
Vous avez ete blesse a la child.Now vous craignez pour votre daughter.What feriez-vous?
== Árin á undan frægðinni ==
Árin eftir Frakklandsævintýrið einkenndust af dugnaði og velsæld. Hún hafði mikin áhuga á leiklist og steig hún sín fyrstu spor inn í þá veröld þegar Guðlaugur RósinKranz fyrsti þjóðleikhússtjóri Íslendinga bauð henni starf. Vigdís starfaði sem bókavörður Þjóðleikhúsins og síðar varð hún ritstjóri leikskrár sem fólst meðal annars að búa hana til.<ref>''Páll Valsson bls. 170-172''.</ref> Samhliða starfinu stundaði hún nám við Háskóla Íslands í ensku, enskum bókmenntum, frönsku og frönskum bókmenntum.<ref>''Pálmi Jónasson bls. 6''.</ref> Um þetta leyti eða á Þorláksmessu árið 1954 gekk Vigdís að eiga Ragnar Arinbjörn lækni og síðar varð hún barnshafandi. Hún missti hins vegar fóstrið þegar hún var aðeins komin fimm mánuði á leið og var það vissulega mikil sorg fyrir hana.<ref>''Páll Valsson bls. 174-175''.</ref>
Sie wurden als child.Now Sie furchten um Ihre daughter.What verletzt wurden Sie tun?
Næstu árin einkenndust af hefðbundnu hjónalífi og vinnu. Vigdís vann á sumrin hjá ferðaskrifstofu ríkisins og ferðaðist þess á milli víða með Ragnari þar sem hann var í framhaldsnámi í lyfjalækningum.<ref>''Pálmi Jónasson bls. 6''.</ref> Raunveruleikinn varð þó fljótlega sá að hjónaband þeirra hjóna myndi ekki endast mikið lengur og sóttu þau um skilnað eftir sjö ára samvist.<ref>''Páll Valsson bls. 208-211''.</ref> Eftir að vegir þeirra leiddu þau í sitthvora áttina tók Vigdís þátt í stofnun tilraunaleikhúsins Grímu og kenndi síðar í MR og MH eftir að hún lauk BA-prófi í ensku og frönsku árið 1968.<ref>''Pálmi Jónasson bls. 6''.</ref> Árið 1970 sá hún um frönskukennslu í sjónvarpinu undir stjórn Péturs Guðfinnsonar og menningarþáttinn Vöku sem var fyrsti menningarþátturinn í íslensku sjónvarpi sem var gríðarlega vinsæll.<ref>''Páll Valsson bls. 233-235''.</ref> Árið 1972 tók Vigdís við af Sveini Einarssyni sem leikhússtjóri LR (Leikfélag Reykjavíkur) og varð hún að sjálfsögðu himinlifandi með þann áfanga í lífinu.<ref>''Pálmi Jónasson bls. 6''.</ref> Hún tók við starfinu með miklum væntingum og draumum en meðan að Vigdís stjórnaði félaginu voru oft miklir fjárhagserfiðleikar og því erfiðir tímar. Mikla útsjónarsemi þurfti í rekstrinum til þess að hann gæti haldið áfram en það var einmitt það sem Vigdís hafði.<ref>''Páll Valsson bls. 241-245''.</ref>
Thu varst meida sem child.Now thu ottast ad daughter.What thitt myndir thu gera?
Þó að Vigdís hafi unnið hörðum höndum við þau verkefni sem hún tók sér fyrir hendur ákvað hún að sækja um að ættleiða barn en umsókn hennar var neitað. En eftir að hafa fylgt umsókninni eftir með lög ættleiðinga í huga fékk hún nýfætt barn í fangið 18. október 1972. Þessi litla stúlka, Ástríður, breytti lífi Vigdísar að öllu leyti og var hún verulega þakklát fyrir að langþráður draumur hennar rættist loks. Tíminn sem Visdís átti með Ástríði á fyrstu árum hennar voru dásamlegir og hún naut sýn vel sem móðir. Nokkrum árum seinna greindist Vigdís með brjóstakrabbamein og í kjölfar þess beið hennar löng og ströng meðferð. Ekki má gleyma því að Vigdís barðist sem einhleyp og einstæð móðir í baráttunni og mótaði sú reynsla hana að því sem hún er í dag.<ref>''Páll Valsson bls. 262-273''.</ref>
Siete stati male come uno child.Now temete per la vostra daughter.What faresti?
== Forsetaframboð ==
Eftir haustið 1979 þegar Vigdís ákvað að hætta sem leikhússtjóri var framtíð hennar óráðin en vonaðist þó eftir því að Ísland hefði eitthvað fyrir sig að gera. Þann 1. janúar 1980 tilkynnti þáverandi forseti Kristján Eldjárn að komandi ár væri hans síðasta í embætti og kom sú yfirlýsing þjóðinni ekki á óvart. Vigdís var vissulega glæsileg kona sem var vel að sér í tungumálum, var örugg menntakona og sjálfstæð. Hún var þekkt í sjónvarpi og menningarlífi, hafði margt til brunns að bera og vegna þessa var skorað á hana sem forsetaframbjóðanda í Dagblaðinu 15. janúar. Aðdragandinn var skammur og átti hún sjálf mjög erfitt með að sjá sig sem forseta en hafði mikin vilja í það að sýna að hún gæti þetta allveg jafnvel og karlarnir.<ref>''Páll Valsson bls. 277-284''.</ref>
Du ble skadet som en child.Now du frykter for daughter.What din ville du gjore?
Mótframbjóðendur Vigdísar voru þeir Guðlaugur Þorvaldsson, Albert Guðmundsson og Pétur J. Thorsteinsson en frá upphafi fékk framboð Vigdísar sterkan hljómgrunn og svo virtist sem hún og Guðlaugur nytu mesta fylgis.<ref>''Forseti Íslands''.</ref><ref>''Páll Valsson bls. 292''.</ref> Barátta Vigdísar í framboðinu fram að kosningum var sveiflukennd, margar kjaftasögur snéru að henni en þrátt fyrir það naut hún einnig vinsælda. Hún naut vinsælda vegna þess að framboð hennar var talið nýjung, engin kona hafði áður boðið sig fram sem forseta og varð það til þess að erlendir blaðamenn þóttu hana merkilega.<ref>''Páll Valsson bls. 298-302''.</ref>
Voce se machucou como um child.Now voce teme por sua daughter.What que voce faria?
Á kjördegi, 29. júní var ljóst að Vigdís Finnbogadóttir yrði kjörin forseti Íslands. Fékk hún alls 33,8% atkvæða en næstur á eftir henni var Guðlaugur Þorvaldsson með 32,3% atkvæða. Þessi úrslit voru tímamót í sögunni, Vigdís var fyrsta konan í heiminum sem kosin var í þjóðaratkvæðagreiðslu og því stórfrétt um allan heim. Íslendingar voru stoltir af kosningu sinni og fyrir það var þeim hrósað.<ref>''Páll Valsson bls. 325''.</ref> Með þessum sigri Vigdísar var ljóst að afstaða til kvenna myndi breytast og gefa konum kjark til þess að færa réttindabaráttuna inn á stjórnmálasviðið.<ref>''Gunnar Karlsson og Sigurður Ragnarsson bls. 324''.</ref>
Usted se duele como child.Now usted teme por su daughter.What que harias?
== Embættisár og síðari ár ==
Vigdís sló í gegn sem forseti og naut vinsælda bæði hérlendis og í útlöndum. Hún var undir miklu álagi en smám saman náði hún tökum á embættinu þar sem hún mótaði sínar eigin reglur og hefðir. Hún var strax metin mikils í nágrannalöndunum og athyglin jókst stöðugt.<ref>''Páll Valsson bls. 333-335''.</ref> Sem forseti lagði hún áherslu á stöðu kvenna í samfélaginu og ræktun þjóðar, lands og tungu. Vigdís hvatti æsku þjóðarinnar til dáða og bað eldri kynslóðir að vera henni góð fyrirmynd. Hún sýndi mikla hæfileika sem þjóðarleiðtogi og hlaut mikið lof.<ref>''Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum (E.á)''.</ref> Vigdís gengdi embættinu í fjögur kjörtímabil eða þar til að hún lét af störfum árið 1996 eftir sextán ára forsetastarf.<ref>''Forseti Íslands''.</ref> Skilnaðurinn við þjóðina fór vel fram og enginn vafi var á því að land og þjóð var henni gríðarlega þakklát fyrir vel unnin störf.<ref>''Páll Valsson bls. 404''.</ref>
Þó að Vigdís hafi látið af störfum sem forseti tók hún sér margt annað fyrir hendur. Hún hefur unnið mikið bæði hér á landi og á alþjóðarvetvangi við að styrkja tungumál, rannsóknir og menningu. Hún hefur hlotið margar viðurkenningar og varð á meðal þess velgjörðarsendiherra tungumála hjá menningarmálastofnun Sameinuðu þjóðanna (UNESCO) árið 1998.<ref>''Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum (E.á)''.</ref>
Í dag er hún orðin 82 ára að aldri og er henni efst í huga í daglegu lífi: tónleikar, bækur, bíó og ekki síst leikhús. Hún er þakklát fyrir það sem að lífið hefur gefið henni og reynir að lifa því lifandi og njóta þess í botns á meðan hún getur.<ref>''Páll Valsson bls. 444-448''.</ref>
Du var skadad som ett child.Now du radd for ditt daughter.What skulle du gora?
== Tilvísanir ==
{{reflist}}
== Heimildir ==
* Forseti Íslands. 2012. Vigdís Finnbogadóttir. Sótt 19. mars 2012 af http://www.forseti.is/Fyrriforsetar/VigdisFinnbogadottir/.
* Gunnar Karlsson og Sigurður Ragnarsson. 2006. ''Nýir tímar. Saga Íslands og umheimsins frá lokum 18. aldar til árþúsundamóta.'' Mál og menning, Reykjavík.
* Páll Valsson. 2009. ''Vigdís. Kona verður forseti. '' JPV útgáfa, Reykjavík.
* Pálmi Jónasson. 1994. Æviágrip Vigdísar Finnbogadóttur. ''Pressan'' 12:6.
* Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum. (E.á). Forseti Íslands. Sótt 19. mars 2012 af http://www.vigdis.is/.
* Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum. (E.á). Æska og nám. Sótt 19. mars 2012 af http://www.vigdis.is/.
== Tenglar ==
* [http://www.vigdis.hi.is/ Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum]
* [http://www.forseti.is/Forsida/Fyrriforsetar/VigdisFinnbogadottir/, Forsetar Íslands]
* [http://www2.hi.is/id/1012259 Tungumál eru lykillinn að heiminum], viðtal við Vigdísi sem birtist í [[Morgunblaðið|Morgunblaðinu]] 14. ágúst 2005.
* [http://www.timarit.is/titlebrowse.jsp?issueID=419498&pageSelected=4&lang=0 ''Leiðsögumaður er spegill landsins''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1969]
{{Töflubyrjun}}
{{Erfðatafla
| fyrir=[[Kristján Eldjárn]]
| titill=[[Forsetar Íslands|Forseti íslands]]
| frá=[[1980]]
| til=[[1996]]
| eftir=[[Ólafur Ragnar Grímsson]]}}
{{töfluendir}}
{{f|1930}}
{{Forsetar Íslands}}
[[Flokkur:Forsetar Íslands]]
[[Flokkur:Frambjóðendur til embættis forseta Íslands]]
[[Flokkur:Handhafar stórkross Hinnar íslensku fálkaorðu]]
[[ang:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[be:Вігдзіс Фінбагадоцір]]
[[bg:Вигдис Финпогадоухтир]]
[[br:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[cs:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[da:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[de:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[el:Βιγκντίς Φινμπογκαντότιρ]]
[[en:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[eo:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[es:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[et:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[eu:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[fi:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[fr:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[ga:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[gv:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[hu:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[id:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[ilo:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[io:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[it:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[ja:ヴィグディス・フィンボガドゥティル]]
[[ka:ვიგდის ფინბოგადოტირი]]
[[ko:비그디스 핀보가도티르]]
[[lt:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[mr:विग्दिस फिनबोगादॉट्टिर]]
[[nl:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[nn:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[no:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[oc:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[pl:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[pt:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[ru:Вигдис Финнбогадоттир]]
[[simple:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[sv:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[tr:Vigdís Finnbogadóttir]]
[[uk:Віґдіс Фіннбоґадоттір]]
[[zh:维格迪丝·芬博阿多蒂尔]]
| 