„Fálki“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
{{Taxobox
| color = pink
| name = Fálki
| status =
| image = Falco rusticolus.jpg
| regnum = [[Dýraríki]] Animalia
| phylum = [[Seildýr]] Chordata
| classis = [[Fuglar]] Aves
| ordo = [[Falconiformes]]
| familia = [[Falconidae]]
| genus = ''[[Falcon|Falco]]''
| species = '''''F. rusticolus'''''
| binomial = ''Falco rusticolus''
| binomial_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758
}}
 
'''Fálki''' (Falco rusticolus) eða valur er stór [[ránfugl]] sem heldur til í freðmýrum og fjalllendi og við strönd og í eyjum á [[Norðurslóðir|Norðurslóðum]]. Fálkar geta náð 60 sm lengd og [[vænghaf]] þeirra getur orðið 130 sm. Lögun og gerð [[vængur|vængja]] fálka gerir þeim kleift að fljúga óhemju hratt. Á miðöldum voru fálkar taldir fuglar konunga. Þeir voru notaðir í sérstaka íþrótt, [[fálkaveiðar]] sem voru nánast eingöngu stundaðar af [[konungur|konungum]] og [[aðall|aðli]].
 
Íslenski fálkinn (Falco rusticolus islandicus) er ein [[deilitegund]] fálka. Önnur deilitegund er [[hvítfálki]]nn (Falco rusticolus candicans) sem verpir meðal annars á Grænlandi.
 
== Fálkar á Íslandi ==
 
[[Mynd:Falco_rusticolus_NAUMANN.jpg|thumb|Málverk af fálkum, hvítfálki í forgrunni|left]] Hann er [[staðfugl]] á Íslandi.. Talið er að 300 - 400 pör af fálkum verpi á Íslandi. Aðalfæða fálka er [[rjúpa|rjúpur]] en hann veiðir einnig [[önd|endur]], [[svartfugl]]a og [[vaðfugl]]a. Erlendis lifa fálkar einnig á litlum nagdýrum svo sem [[læmingi|læmingjum]]. Í árum sem lítið er um rjúpur fækkar fálkum. Kjörsvæði fálka eru opin svæði. Þeir gera ekki [[hreiður]] heldur verpa beint á klettasyllur og nota oft gamla [[hrafn]]slaupa. Fálkar verpa oftast 3 - 4 [[egg]]jum. Eggin eru 5 vikur að klekjast út og [[ungi|ungarnir]] eru 7 vikur í hreiðrinu. Eftir það annast foreldrarnir þá í 3 vikur í viðbót en svo verða þeir að bjarga sér sjálfir. Ungarnir flakka um landið þangað til þeir verða tveggja til fjögurra ára en þá setjast þeir að á eigin varpstað. Fullorðnir fálkar dveljast allt árið á óðali sínu. Talið er að allt að fjórðungur af Evrópustofni fálka verpi á Íslandi. Fálkar eru alfriðaðir á Íslandi. [[Náttúrufræðistofnun]] fylgist með [[stofnbreytingar|stofnbreytingum]] fálka.
 
Annað nafn íslenska fálkans er Valur. Mögulega kemur það nafn af upprunalegri merkingu þess orðs sem er vopndauði, enda fálkinn mikið veiðidýr og liggur veiðibráð fálkans oftast í valnum.
 
Valur kemur líka fyrir í norrænni goðafræði, þar sem [[Freyja]], vanadís og frjósemisgyðja, átti valsham, sem hún lánaði [[Loki|Loka]] þegar endurheimta þurfti Hamar [[Þór|Þórs]], [[Mjölnir|Mjölni]] frá Þursum.
 
== Heimildir ==
* {{vefheimild|url=http://www.ni.is/starfsemi/falkinn.phtml | Náttúrufræðistofnun - Fálkarannsóknir|4.mars|2006}}
* {{enwikiheimild|Gyrfalcon|4. mars|2006}}
 
[[en:Gyrfalcon]]
[[de:Gerfalke]]
[[eo:Ĉasfalko]]
[[fr:Faucon gerfaut]]
[[lt:Medžioklinis sakalas]]
[[nl:Giervalk]]
[[ja:シロハヤブサ]]
[[pl:Sokół norweski]]
[[pt:Falcão-gerifalte]]
[[sl:Norveški sokol]]
[[fi:Tunturihaukka]]
[[sv:Jaktfalk]]
[[Flokkur: Íslenskir fuglar]]
 
{{líffræðistubbur}}