„Fornaldarheimspeki“: Munur á milli breytinga

[[Mynd:Socrates_Louvre.jpg|thumb|110px|left|[[Sókrates]] (469- – 399 f.o.t.)]]

[[Sókrates]] (469- – 399 f.o.t.), sem skildi ekki eftir sig nein rit, bjó í [[Aþena|Aþenu]] þar sem hann stundaði heimspekina einkum á götum úti í samræðum við aðra menn. Honum var oft ruglað saman við [[Sófistar|fræðarana]] eða sófistana svonefndu en taldi sig ekki tilheyra þeim hópi, neitaði því alfarið að hann væri kennari og þáði aldrei borgun fyrir samræður sínar. Hann aflaði sér óvinsælda í Aþenu og var á endanum ákærður fyrir guðlast og að spilla æskulýðnum. Hann var úrskurðaður sekur og dæmdur til dauða árið 399 f.o.t. Sókrates neitaði að flýja úr fangelsi og kaus fremur að hlýða dóminum. Hann drakk eitur, að skipan dómsins og lést, þá sjötugur að aldri. Heimspeki Sókratesar er einkum þekkt úr ritum lærisveina hans, aðallega Platons en einnig [[Xenofon]]s.

[[Mynd:Aristoteles Louvre.jpg|thumb|130px|right|[[Aristóteles]] (384- – 322 f.o.t.)]]

[[Hundingjar]] sóttu innblástur sinn til [[Sókrates]]ar en upphafsmaður hundingjastefnunnar var heimspekingurinn [[Antisþenes]] (444- – 365 f.o.t.) sem verið hafði vinur og nemandi Sókratesar. Stefnan fól í sér róttæka höfnun á félagslegum gildum og meinlætalíf. Hundingjar gerðu oft sitt ítrasta til að hneyksla fólk og stunduðu meðal annars [[sjálfsfróun]] á almannafæri. Þeir hvöttu fólk til að láta laust hið dýrslega í sér. Frægastur hundingjanna er sennilega [[Díogenes hundingi]] sem bjó í tunnu. Meðal annarra hundingja voru [[Krates]], [[Demetríos]] og [[Demonax]].

Kýreningar voru róttækir [[nautnahyggja|nautnahyggjumenn]]. Stefnan er nefnd eftir fæðingarstað [[Aristippos frá Kýrenu|Aristipposar]] (435- – 366 f.o.t.), upphafsmanns hennar, en hann fæddist í borginni [[Kýrena|Kýrenu]] í Norður-[[Afríka|Afríku]] (þar sem [[Lýbía]] er nú). Aristippos hafði einnig verið fylgismaður Sókratesar en heimspeki hans var afar frábrugðin heimspeki Sókratesar og annarra nemenda hans. Kýreningar töldu að [[ánægja]] væri æðst gæða og lögðu áherslu á líkamlega ánægju umfram andlega ánægju sem hlýst til dæmis af ástundum lista eða ræktun [[Vinátta|vináttu]]. Þeir höfnuðu einnig að skynsamlegt væri að fresta eða takmarka eftirsókn eftir líkamlegri ánægju á líðandi stundu vegna langtímasjónarmiða.

Hellenísk heimspeki er strangt tekið einungis heimspeki [[Helleníski tíminn|helleníska tímans]] (þ.e.það er til ársins 31 f.o.t.) en orðið er stundum einnig notað um [[Rómversk heimspeki|rómverska heimspeki]] og heimspeki [[Síðfornöld|síðfornaldar]] enda urðu ekki skörp skil í sögu heimspekinnar með endalokum hellensíka tímans. Meðal mikilvægustu hugsuða og skóla þessa tímabils eru [[Zenon frá Kítíon]], [[Krýsippos]], [[Arkesilás]], [[Karneades]], [[Epikúros]], [[Pyrrhon]], [[Panætíos]], [[Pósidóníos]], [[Epiktetos]], [[Seneca yngri|Seneca]], [[Markús Árelíus]] og [[Sextos Empeirikos]]. Nýplatonistinn [[Plótínos]] er venjulega talinn til síðfornaldar.

Efahyggjan átti sér tvær rætur. Annars vegar voru upphafsmenn hennar þeir [[Arkesilás]] og [[Karneades]] sem voru ''akademískir heimspekingar'', þ.e.það er að segja þeir tilheyrðu Akademíunni, sem var skóli sem Platon stofnaði í [[Aþenu]] um 385 f.o.t. Á 3. öld f.o.t. voru akademískir heimspekingar farnir að túlka samræður Platons sem efahyggjurit og töldu að Sókrates hefði verið efahyggjumaður. Þessir efahyggjumenn (sem nefndust ekki efahyggjumenn á sínum tíma, heldur akademískir heimspekingar) áttu fyrst og fremst í rökræðum við stóumenn og frá forsendum stóumanna leiddu þeir út að ekki væri hægt að vita neitt; sjálfir tóku þeir ekki undir forsendur stóumanna og héldu engu fram.