„Hveiti“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 38:
<small>Tilv:<br /> [http://www.itis.usda.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=42236 ITIS 42236] 2002-09-22</small>
}}
'''Hveiti''' ([[fræðiheiti]]: ''Triticum'') er [[ættkvísl (flokkunarfræði)|ættkvísl]] [[jurt]]a af [[grasaætt]]. Hveiti er korn sem upphaflega er frá
{{commons|Wheat|hveiti}}▼
▲'''Hveiti''' ([[fræðiheiti]]: ''Triticum'') er [[ættkvísl (flokkunarfræði)|ættkvísl]] [[jurt]]a af [[grasaætt]]. Hveiti er korn sem upphaflega er frá Levant svæði Austurlöndum nær og Eþíópíu, en nú ræktað um allan heim. Árið 2007 var heimsframleiðslu á hveiti 607 milljónir tonna, sem gerir það að þriðja mest framleiddu kornafurð á eftir [[maís]] (784 milljón tonn) og [[hrísgrjón]] (651 milljón tonn). Árið 2009 var heimsframleiðsla á hveiti komin í annað sæti á eftir maís eða 682 milljónir tonna. Hveiti er yfirleitt malað í [[mjöl]] sem notað er til að búa til [[brauð]], [[kaka|kökur]], [[pasta]] og [[kúskús]] og einnig í [[Bjór (öl)|bjórger]]ð og [[vodka]] svo eitthvað sé nefnt. [[Trefjar]]íkt hveiti[[klíð]] er einnig notað bæði til manneldis og í skepnufóður. Sumt fólk hefir ofnæmi fyrir [[glíadíni]] sem er að finna í hveiti og kallast sá sjúkdómur [[Celiac]] sjúkdómur. Hveiti er ræktað á ökrum og svo er það unnið eftir að það er týnt upp út ökrunum.
Hveiti er ræktað á fleiri landsvæðum en önnur korn og er mikilvægasta stöðuga fæðan fyrir mannkynið. Alþjóðaviðskipti í hveiti er meiri en fyrir alla aðra ræktun samanlagt. Á heimsvísu er hveiti leiðandi uppspretta próteina úr jurtaríkinu í mennskri fæðu, hveiti hefur hærra [[prótein]] innihald en allt annað korn jafnvel
▲[[File:Champ de blé Seine-et-Marne.jpg|thumb|Champ de blé Seine-et-Marne]]
▲Hveiti er ræktað á fleiri landsvæðum en önnur korn og er mikilvægasta stöðuga fæðan fyrir mannkynið. Alþjóðaviðskipti í hveiti er meiri en fyrir alla aðra ræktun samanlagt. Á heimsvísu er hveiti leiðandi uppspretta próteina úr jurtaríkinu í mennskri fæðu, hveiti hefur hærra [[prótein]] innihald en allt annað korn jafnvel [[maís]] eða [[hrísgrjón]].
Á sama hátt eru margar tegundir til af hveiti og sú tegund sem mest hefur verið notuð í bakstur nefnist í flokkunarkerfi lífvera [[Triticum aestivum]]. Önnur tegund af hveiti sem mikið hefur verið á heilsuvörumarkaðnum síðustu ár er kölluð í daglegu tali spelt og nefnist [[Triticum spelta]] í flokkunarkerfinu. Þegar spelt kom á markaðinn var fullyrt að þeir sem hefðu ofnæmi fyrir hveiti og einnig þeir sem eru með [[glútenóþol]] (celiac sjúkdóm) myndu þola [[spelt]]. Einstaklingar með glútenóþol, sem prófuðu þessa vöru, komust fljótt að því að þessi fullyrðing stóðst engan veginn.
▲{{commons|Wheat|hveiti}}
▲[[File:Wheat harvest.jpg|thumb|Wheat harvest]]
{{Stubbur|líffræði}}▼
[[Flokkur:Korn]]▼
[[Flokkur:Grasaætt]]▼
▲{{Stubbur|líffræði}}
{{Tengill ÚG|es}}
{{Tengill ÚG|fr}}
▲[[Flokkur:Korn]]
▲[[Flokkur:Grasaætt]]
[[af:Koring]]
| |||