„Hveiti“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Tia8 (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
Tia8 (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 39:
}}
{{commons|Wheat|hveiti}}
'''Hveiti''' ([[fræðiheiti]]: ''Triticum'') er [[ættkvísl (flokkunarfræði)|ættkvísl]] [[jurt]]a af [[grasaætt]]. Hveiti er korn sem eruupphaflega ræktaðarer frá Levant svæði Austurlöndum nær og Eþíópíu, en nú ræktað um allan heim. HveitiÁrið er2007 einvar mikilvægastaheimsframleiðslu kornjurtá heimshveiti og607 ermilljónir ítonna, öðrusem sætigerir það að yfirþriðja mest ræktuðuframleiddu kornjurtirkornafurð á eftir [[maís]] (784 milljón tonn) og [[hrísgrjón]] (651 milljón tonn). Árið 2009 var heimsframleiðsla á hveiti komin í annað sæti á eftir maís eða 682 milljónir tonna. Hveiti er yfirleitt malað í [[mjöl]] sem notað er til að búa til [[brauð]], [[kaka|kökur]], [[pasta]] og [[kúskús]] og einnig í [[Bjór (öl)|bjórger]]ð og [[vodka]] svo eitthvað sé nefnt. [[Trefjar]]íkt hveiti[[klíð]] er einnig notað bæði til manneldis og í skepnufóður. Sumt fólk hefir ofnæmi fyrir [[glíadíni]] sem er að finna í hveiti og kallast sá sjúkdómur [[Celiac]] sjúkdómur. Hveiti er ræktað á ökrum og svo er það unnið eftir að það er týnt upp út ökrunum. Misjafnt er hvernig hveitið er malað og þá er hægt að fá [[heilhveiti]] eða fín malað hveiti sem oftast er notað í [[kökur]].
 
[[File:Champ de blé Seine-et-Marne.jpg|thumb|Champ de blé Seine-et-Marne]]
 
Hveiti er ræktað á fleiri landsvæðum en önnur korn og er mikilvægasta stöðuga fæðan fyrir mannkynið. Alþjóðaviðskipti í hveiti er meiri en fyrir alla aðra ræktun samanlagt. Á heimsvísu er hveiti leiðandi uppspretta próteina úr jurtaríkinu í mennskri fæðu, hveiti hefur hærra [[prótein]] innihald en allt annað korn jafnvel [[maís]] eða [[hrísgrjón]].
 
Á sama hátt eru margar tegundir til af hveiti og sú tegund sem mest hefur verið notuð í bakstur nefnist í flokkunarkerfi lífvera [[Triticum aestivum]]. Önnur tegund af hveiti sem mikið hefur verið á heilsuvörumarkaðnum síðustu ár er kölluð í daglegu tali spelt og nefnist [[Triticum spelta]] í flokkunarkerfinu. Þegar spelt kom á markaðinn var fullyrt að þeir sem hefðu ofnæmi fyrir hveiti og einnig þeir sem eru með [[glútenóþol]] (celiac sjúkdóm) myndu þola [[spelt]]. Einstaklingar með glútenóþol, sem prófuðu þessa vöru, komust fljótt að því að þessi fullyrðing stóðst engan veginn.