50.763
breytingar
„Bein“: Munur á milli breytinga
ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
|
[[Mynd:Lol-bein-bygging.png|thumb|Mynd af löngu beini með íslenskum glósum.]]
'''Bein''' eru hluti [[beinagrind]]ar [[hryggdýr]]s, sem myndar [[stoðkerfi]] [[líkami|líkamans]]. Bein eru gerð úr [[beinvefur|beinvef]]. [[Vöðvi|Vöðvar]] tengjast beinum með [[sin]]um.
== Tegundir beina ==
▲Þær fjórar megintegundir eru löng, stutt, flög og óregluleg bein.
▲'''Löng bein''' hafa meiri lengd en breidd og samanstanda af skafti (e. diaphysis) og breytilegum fjölda enda (e. epiphysis). Oftast er einhver sveigja á löngum beinum. Löng bein eru í lærinu, fótlegg, handlegg, upphandlegg, [[Fingur|fingrum]] og [[Tær|tám]].
▲'''Stutt bein''' eru nokkurskonar teningslaga og jöfn í lengd og breidd. Stutt bein eru til dæmis í úlnliði og ökkla.
▲'''Flöt bein''' eru almennt þunn. Þau veita töluverða vernd og eru með mikið yfirborð fyrir vöðvafestingar. Dæmi um flöt bein eru höfuðkúpubeinið, sem verndar [[Heili|heilann]], [[Bringubein|bringubeinið]] og [[rifbein]] auk [[Herðablað|herðablaða]].
▲'''Óregluleg bein''' hafa flókna lögun. Óregluleg bein eru til dæmis hryggjarliðir og nokkur andlitsbein.
== Gerð beins ==
Miðja beins nefnist skaft, ''(e. diaphysis)'', endar beins nefnast beinköst, ''(e. epiphysis)'', endafletir beins heita liðfletir en þeir eru brjóskklæddir.
Allt beinið er þakið [[beinhimna|beinhimnu]] ''(e. periosteum)'', nema á liðflötum, þar er það þakið liðbrjóski ''(e. articular cartilage)''. Í löngum beinum er [[merghol]] ''(e. medullary cavity)''sem er þakið að innan þunnri [[himna|himnu]], [[mergholshimna|mergholshimnu]], ''(e. endosteum)''. Í [[merghol]]inu er [[fituvefur]] sem nefnist guli [[beinmergur]]inn. [[Þéttbein]] ''(e. compact bone)'' eru að mestu leyti utan til í beininu þar sem þarf sterkan [[vefur|vef]]
== Beinvefur ==
[[Beinvefur]] er úr lifandi [[Fruma|frumum]] og millifrumuefnis (matrix). Til eru fjórar gerðir lifandi beinfrumna:
▲'''Beinkímfrumur''' ''(e. oseoblasts)'' mynda beinvef utan um sig og verða imlyksa í lacunae beins.
▲'''Beinfrumur''' ''(e. oseocytes)'' sjá um daglegt starfsemi beina.
▲'''Beinátfrumur''' ''(e. osteoclasts)'' leysa upp bein við þroskun og viðgerðir.
== Endurnýjun beina ==
Beinin eru í stöðgri endurnýjun út allt lífið, hraði endurnýjunarinnar fer eftir álagi og öðrum kröfum sem eru gerðar til beinana.
=== Eyðing beina ===
Beinátfrumur eru stórar [[fruma|frumur]], sem ferðast um og vella leysihvötum, sem melta beinið.
== Heimildir ==
* ''Introduction to the Human Body, the essentials of anatomy and physiology''.
[[Flokkur:Bein| ]]
[[af:Been]]
| |||