„Síðpönk“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
mEkkert breytingarágrip |
||
Lína 5:
| uppruni = Seinni hluti [[1971-1980|áttunda áratugarins]] í [[Bretland]]i, [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] og í [[Ástralía|Ástralíu]].
| hljóðfæri = [[Rafmagnsgítar]] – [[Rafbassi|Bassagítar]] – [[Tromma|Trommur]] – [[Raftrommur]] – [[Hljómborð]] – [[Hljóðgervill]]
| vinsældir = Seinni hluti [[1971-1980|áttunda áratugarins]] fram á miðjan [[1981-1990|níunda]]
| tengdar-stefnur = [[Pönk]] – [[Nýbylgjutónlist]] – [[Öðruvísi rokk]] – [[Krátrokk]] – [[Raftónlist]] – [[Tilraunakennt rokk]]
}}
'''Síð-pönk''' ([[enska|e.]] ''post-punk'') er [[rokk]] [[tónlistarstefna]] sem átti upptök sín á seinni hluta [[1971-1980|áttunda áratugar]] [[20. öldin|tuttugustu aldar]]. Hún var ein af þeim mörgu tónlistargreinum sem spruttu út frá [[pönk]]byltingunni árið 1977. Fyrstu síð-pönk hljómsveitirnar sóttu innblástur sinn í hráa hljóm [[pönk]]sins en í stað þess að reyna að herma eftir honum fóru þær að skapa tilraunakenndari hljóm, oft með áhrifum frá [[raftónlist]], [[
== Stíleinkenni ==
[[Mynd:Synthesizers.com Studio-66 Synthesizer System.jpg|thumb|[[Hljóðgervill]]]]
Síð-pönkið var listrænna og dulúðlegra heldur en [[pönk]]ið og er almennt talið tónlistarlega séð flóknara og margvíslegra. Stefnan hafði minna að gera með [[Rokk|rokk og ról]] heldur stóð í þakkarskuld við tilraunakennda tónlist [[1961-1970|sjönda áratugarins]].
Í heildina séð var bandarískt síð-pönk listrænt sjálfsmeðvitaðra og vitsmunalegra heldur en breska hliðstæða þess, sú var þó ekki síður listræn nema hvað tónlistin var yfirleitt drungalegri og tilfinningaríkari. Fyrsta bylgja breska síð-pönksins bar með sér sveitirnar [[Gang of Four]], [[Siouxsie & the Banshees]] og [[Joy Division]] sem voru allar stofnaðar vegna innblásturs frá [[pönk]]sveitum á borð við [[Sex Pistols]]. En í stað þess að líkja eftir uppreisnargjarni reiði þeirra þá tóku þær hana til sín og sköpuðu innhverfari og þungbúnari hljóma sem voru fullir af spennu og kvíða. [[Siouxsie & the Banshees]] gáfu út plötur sem einkenndust af hrjáróma [[
Síð-pönkið lagði grundvöllinn fyrir [[öðruvísi rokk]] með því að víkka svið [[pönk]]tónlistar. Innblástur var sóttur frá [[krátrokk]]inu og varð til þess að notkun [[hljóðgervill|hljóðgervla]] varð mjög vinsæl innan greinarinnar. Áhersla var lögð á hrá eða drungaleg hljóð, samtvinnuð með áhrifum frá [[fönk]]i, [[avant-garde]] og [[dub]]tónlist. [[Nýsýrurokk]]ið var einnig algengur áhrifavaldur
== Saga ==
Á meðan fyrsta bylgja [[pönk]]sins stóð yfir, frá um 1975-1977, fóru hljómsveitir eins og [[Sex Pistols]], [[The Clash]] og [[Ramones]] að ögra ríkjandi stílvenjum [[rokk]]tónlistar með áherslum á hraðari takta og árásargjarnari hljóma. Með pólítískum eða uppreisnagjörnum lagatextum breiddist þessi hugmyndafræði svo um heiminn, en náði mestu fylgi í enskumælandi löndum eins og [[Bretland]]i, [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] og [[Ástralía|Ástralíu]] en líkt og víðar myndaðist einnig áberandi [[pönk]]sena á Íslandi. Breska [[pönk]]ið var síðan dregið inn í klofin stjórnmál samfélagsins og það mætti segja að um 1979 hafði það eytt sjálfu sér með því að skiptast í nýjungagjarnari stefnur. Áhrifum
Fyrir marga tónlistarmenn markaði [[pönk]]byltingin hvarf frá tónlistarlegum hefðum og takmörkunum og tíðarandinn var þannig að hver sem er gat skapað tónlist ef viljinn var fyrir hendi. Margir nýttu sér þá tækifærið til þess að vera ögrandi og þar með var lagður grundvöllur fyrir [[harðkjarnapönk]]ið. Aðrir túlkuðu þessa byltingu sem leið til þess að láta reyna á takmörk tónlistargerðar, síð-pönkið kom fram á sjónarsviðið. Upphaflega voru flytjendur þess flokkaðir sem hluti [[nýbylgjutónlist|nýbylgjunnar]] en það kom fljótt í ljós að um tvær mismunandi stefnur væri að ræða. Síð-pönksveitirnar voru yfirleitt nýjungagjarnari og meira ögrandi. Svo náðu þær heldur sjaldan eins mikilli útbreiðslu og [[nýbylgjutónlist|nýbylgjusveitirnar]] þar sem þær þóttu ekki nógu „[[popp]]vænar“ og einblíndu ekki aðeins á velgengni. Jafnvel þó þær hafi almennt fengið minni umfjöllun í fjölmiðlum, þá hlutu plötur þeirra oft meiri lof gagnrýnenda. Tvær bandarískar sveitir höfðuðu þó til stærri áheyrendahópa. Önnur var [[Talking Heads]] sem spilaði bæði síð-pönk og [[nýbylgjutónlist]]
Margar síð-pönksveitir voru stuttlífar, þær sem þraukuðu áttu eftir að þróast mikið tónlistarlega séð en sumar héldu áfram í nýjum búningi. Árið 1980 kaus [[Ian Curtis]], söngvari [[Joy Division]], að enda líf sitt aðeins 23 ára að aldri eftir að hafa glímt við síversnandi [[flogaveiki]]. Hljómsveitarmeðlimir höfðu verið miklir frumkvöðlar stefnunnar vegna tilrauna sinna með [[hljóðgervill|hljóðgervla]] og [[raftrommur]]. Eftirlifandi meðlimir komu síðan saman undir nýju nafni, [[New Order]], og byrjuðu enn frekar að prófa sig áfram í notkun [[hljóðgervill|hljóðgervla]] og sköpuðu með þeim dansvænni tónlist.<ref>Savage, Jon. [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/306865/Joy-DivisionNew-Order „Joy Division/New Order“], [http://www.britannica.com/ ''Encyclopædia Britannica'']. Skoðað 10. mars 2012.</ref> Á þessum tíma byrjuðu flestar upprunalegu síð-pönksveitirnar að þróast í burtu frá hráum og dulúðlegum hljómum í átt að hreinni tónum. Til dæmis varð ástralska sveitin [[The Birthday Party]] að hinni mun stílhreinnari [[Nick Cave & the Bad Seeds]].<ref>Sheridan, David. [http://www.trouserpress.com/entry.php?a=nick_cave_and_the_bad_seeds „Nick Cave and the Bad Seeds“], [http://www.trouserpress.com ''Trouser Press'']. Skoðað 11. mars 2012.</ref> Svo þegar fylgi skosku sveitarinnar [[The Wake]] fór dvíandi gafst hún upp á drungalegu síð-pönkinu og fór að beita [[hljóðgervill|hljóðgervlum]] sínum á [[popp]]aðari hátt.
=== Síð-pönk á Íslandi ===
[[Mynd:Rokk_í_Reykjavík_(VHS_front_cover).jpg|thumb|150px| [[Þeyr]], [[Purrkur Pillnikk]] og [[Tappi Tíkarrass]] komu allar fram í myndinni [[Rokk í Reykjavík]] árið 1982.<ref>[http://www.tonlist.is/Music/Album/3072/ymsir/rokk_i_reykjavik/ „Rokk í Reykjavík“], [http://www.tonlist.is/ ''Tónlist.is''] Skoðað 9. mars 2012.</ref>]]
Í byrjun [[1981-1990|níunda áratugarins]] fór að bera á síð-pönk tónlist á Íslandi. Fyrirbærið var einnig kallað depró-pönk og var í mörgum tilfellum erfitt að greina það frá tónlist [[nýbylgjutónlist|nýbylgjunnar]] en sú síðarnefnda náði meiri vinsældum hér á landi.
Síð-pönk senan var byrjuð að ná svo mikilli útbreiðslu í Reykjavík í byrjun [[1981-1990|níunda áratugarins]] að tala mætti um byltingu. Einn frumkvöðla hennar var söngkonan [[Björk Guðmundsdóttir]] sem, á unglinsárum sínum, stofnaði síð-pönksveitirnar [[Exodus]] og [[Tappi Tíkarrass|Tappa Tíkarrass]].<ref> Erlewine, Stephen Thomas. [http://www.allmusic.com/artist/bjrk-p27211/biography „Björk: Biography“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic'']. Skoðað 8. mars 2012.</ref> Á sama tíma fékk [[Purrkur Pillnikk]] þann heiður að hita upp fyrir síð-pönksveitina [[The Fall]] á tónleikaferðalagi hennar um Ísland. Á plötu sinni ''[[Hex Enduction Hour]]'', sem var að hluta til tekin upp á Íslandi, tileinkaði [[The Fall]] landinu lagið ''Iceland''. [[Einar Örn Benediktsson]] var söngvarinn í [[Purrkur Pillnikk]] og einn stofnenda [[Gramm|Grammsins]],<ref>Fricke, David. [http://www.trouserpress.com/entry.php?a=purrkur_pillnikk „Purrkur Pillnikk“], [http://www.trouserpress.com ''Trouser Press'']. Skoðað 8. mars 2012.</ref> plötufyrirtæki sem fékk ýmsa erlenda tónlistarmenn til Íslands á þessum árum og þar á meðal var síð-pönkarinn [[Nick Cave]].<ref>{{bókaheimild|höfundur=Gestur Guðmundsson|titill=Rokksaga Íslands frá Sigga Johnnie til Sykurmolanna 1955-1990|útgefandi=Forlagið|ár=1990|ISBN=ISBN 9979-53-015-4}} Bls. 244.</ref> Þegar ferill [[Purrkur Pillnikk]] var á enda komu [[Einar Örn Benediktsson|Einar Örn]], [[Björk Guðmundsdóttir|Björk]] og [[Sigtryggur Baldursson]], fyrrverandi trommuleikari [[Þeyr|Þeys]], saman og stofnuðu til nýrrar hljómsveitar árið 1984 sem hlaut nafnið [[Kukl]]. Sú sveit spilaði nokkuð gotneskt síð-pönk, hljómurinn var undirokaður af tréblásturshljóðfærum og bjöllum og lagatextarnir þóttu óhugnarlegir.<ref>Sheridan, David & Ira Robbins. [http://www.trouserpress.com/entry.php?a=sugarcubes „Sugarcubes“], [http://www.trouserpress.com ''Trouser Press'']. Skoðað 8. mars 2012.</ref> Hljómsveitin þróaðist svo yfir í [[Sykurmolarnir|Sykurmolana]] árið 1986 en hún hélt svo í tónleikaferð með [[New Order]] og [[Public Image Ltd.]] sem skapaði þeim frekari orðstír á erlenda grundu.<ref>{{bókaheimild|höfundur=Gestur Guðmundsson|titill=Rokksaga Íslands frá Sigga Johnnie til Sykurmolanna 1955-1990|útgefandi=Forlagið|ár=1990|ISBN=ISBN 9979-53-015-4}} Bls. 248.</ref>
=== Arfleið ===
Síð-pönksenan dó aldrei út, þó svo að vinsældum hennar hafi farið dvínandi á miðjum [[1981-1990|níunda áratugnum]]. Upprunalegu hreyfingunni lauk þó þegar flytjendur hennar fóru að beita sér á sviðum annarra tónlistarstefna, rétt eins og þeir sjálfir höfðu upprunalega horfið frá [[pönk]]inu til þess að skapa nýja hljóma. Sem dæmi um flytjendur sem fengu innblástur frá síð-pönkinu en þróuðu með sér afleiddar tónlistargreinar mætti nefna [[skógláp]]srokkarana í [[My Bloody Valentine]]<ref>Fisher, David R. [http://etd.lib.fsu.edu/theses/available/etd-04102006-103749/unrestricted/fullthesis-1.pdf „My Bloody Valentine's ''Loveless''“], [http://etd.lib.fsu.edu/ ''The Florida State University College of Music''] Skoðað 9. mars 2012.</ref> og [[The Jesus And Mary Chain]] ásamt [[No Wave]] rokkurunum í [[Sonic Youth]]. Á meðan þessar sveitir voru starfandi nutu nokkrir forfeðra þeirra enn mikilla vinsælda. [[The Cure]], [[New Order]], [[Siouxsie & the Banshees]], [[Nick Cave]] og [[The Fall]] voru áfram virkar þó að tónlist þeirra hefði glatað upprunalega heillandi hljóm sínum. Þó er mögulegt að finna fyrir áhrifum síð-pönksins í gegnum
== Tengt efni ==
| |||