„Síðpönk“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 9:
}}
'''Síð-pönk''' ([[enska|e.]] ''post-punk'') er [[rokk]] [[tónlistarstefna]] sem átti upptök sín á seinni hluta [[1971-1980|áttunda áratugar]] [[20. öldin|tuttugustu aldar]]. Hún var ein af þeim mörgu tónlistargreinum sem spruttu út frá [[pönk]]byltingunni árið 1977. Fyrstu síð-pönk hljómsveitirnar sóttu innblástur sinn í hráa hljóm [[pönk]]sins en í stað þess að reyna að herma eftir honum fóru þær að skapa tilraunakenndari hljóm, oft með áhrifum frá [[raftónlist]], [[súrkálsrokk]]i, [[fönk]]i, [[dub]]tónlist og [[tilraunakennt rokk|tilraunakenndu rokki]]. Greinin var ólíkt hliðstæðu sinni, svokallaðri [[nýbylgjutónlist]], á þann hátt að síð-pönkið fjallaði oftar um alvarlegri málefni og var ekki eins „[[popptónlist|poppvænt]]“. Síð-pönkið varð síðan með helstu forverum [[öðruvísi rokk]]s á [[1981-1990|níunda áratugnum]].<ref>[http://rateyourmusic.com/genre/Post-Punk/ „Post-punk“], [http://rateyourmusic.com/ ''Rateyourmusic''] Skoðað 29. febrúar 2012.</ref> Klassísk dæmi um flytjendur síð-pönk tónlistar eru [[Joy Division]], [[New Order]], [[The Cure]], [[Talking Heads]], [[Siouxsie & the Banshees]], [[Public Image Ltd.]], [[Echo & the Bunnymen]] og tónlistarmaðurinn [[Nick Cave]].<ref>[http://post-punk.com/ „Classic Post-Punk Artists“], [http://post-punk.com/ ''Post-punk.com''] Skoðað 2. mars 2012.</ref>
== Stíleinkenni ==
Lína 15:
Fyrir marga tónlistarmenn markaði [[pönk]]byltingin hvarf frá tónlistarlegum hefðum og takmörkunum og tíðarandinn var þannig að hver sem er gat skapað tónlist ef viljinn var fyrir hendi. Margir nýttu sér þá tækifærið til þess að vera ögrandi og þar með var lagður grundvöllur fyrir [[harðkjarnapönk]]ið. Aðrir túlkuðu þessa byltingu sem leið til þess að láta reyna á takmörk tónlistargerðar. Upphaflega voru þessir tónlistarmenn flokkaðir sem hluti [[nýbylgjutónlist|nýbylgjunnar]] en það kom fljótt í ljós að um tvær mismunandi stefnur væri að ræða. Síð-pönksveitirnar voru yfirleitt nýjungagjarnari og meira ögrandi. Svo náðu þær heldur aldrei eins mikilli útbreiðslu og [[nýbylgjutónlist|nýbylgjusveitirnar]] þar sem þær þóttu ekki nógu „[[popp]]vænar“ og einblíndu ekki aðeins á velgengni. Jafnvel þó þær hafi almennt fengið minni umfjöllun í fjölmiðlum, þá hlutu plötur þeirra oft meiri lof gagnrýnenda. Greinin átti einnig stóran hóp dyggra áðdáenda sem seinna urðu margir sjálfir flytjendur tónlistar hennar.<ref>Erlewine, Stephen Thomas. [http://www.allmusic.com/explore/essay/post-punk-t728 „Post-punk“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic''] Skoðað 9. mars 2012.</ref>
Síð-pönkið var listrænna og dulúðlegra heldur en [[pönk]]ið. Það var þó lítið minna ögrandi og pólitískt en er almennt talið tónlistarlega séð flóknara, margvíslegra og innhverfara. Stefnan hafði minna að gera með [[Rokk|rokk og ról
Margar síð-pönksveitir voru stuttlífar, þær sem þraukuðu áttu eftir að þróast mikið tónlistarlega séð en sumar héldu áfram í nýjum búningi. Árið 1980 kaus [[Ian Curtis]], söngvari [[Joy Division]], að enda líf sitt aðeins 23 ára gamall eftir að hafa þjást af [[flogaveiki]]. Hljómsveitarmeðlimir höfðu verið miklir frumkvöðlar stefnunnar með tilraunum sínum með [[hljóðgervill|hljóðgervla]] og [[raftrommur]]. Eftirlifandi meðlimir komu síðan saman undir nýju nafni, [[New Order]], og byrjuðu enn frekar að prófa sig áfram í notkun [[hljóðgervla]] og sköpuðu með þeim dansvænni tónlist.<ref>Savage, Jon. [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/306865/Joy-DivisionNew-Order „Joy Division/New Order“], [http://www.britannica.com/ ''Encyclopædia Britannica'']. Skoðað 10. mars 2012.</ref> Á þessum tíma byrjuðu flestar upprunalegu síð-pönksveitirnar að þróast í burtu frá hráum og dulúðlegum hljómum í átt að hreinni tónum. [[The Birthday Party]] varð að [[Nick Cave & the Bad Seeds]] og [[Nýsýrurokk]] [[Echo & the Bunnymen]] og [[The Teardrop Explodes]] passaði inn í endurskilgreindan hljóm síð-pönksins.<ref>Erlewine, Stephen Thomas. [http://www.allmusic.com/explore/essay/post-punk-t728 „Post-punk“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic''] Skoðað 9. mars 2012.</ref>
== Saga ==
Á meðan fyrsta bylgja [[pönk]]sins stóð yfir, frá um 1975-1977, fóru hljómsveitir eins og [[Sex Pistols]], [[The Clash]] og [[Ramones]] að ögra ríkjandi stílvenjum [[rokk]]tónlistar með áherslum á hraðari takta og árásargjarnari hljóma. Með pólítískum eða uppreisnagjörnum lagatextum breiddist þessi hugmyndafræði svo um heiminn, en náði mestu fylgi í enskumælandi löndum eins og [[Bretland]]i, [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] og [[Ástralía|Ástralíu]] en líkt og víðar myndaðist einnig áberandi [[pönk]]sena á Íslandi. Breska [[pönk]]ið var síðan dregið inn í klofin stjórnmál samfélagsins og það mætti segja að um 1979 hafði það eytt sjálfu sér með því að skiptast í nýjungagjarnari stefnur. Áhrifum pönks hefur þó verið að gæta í tónlistariðnaðinum allar götur síðan, til dæmis með útbreiðslu sjálfstæðra plötufyrirtækja sem setti einmitt svip sinn á framvindu síð-pönksins.<ref>Savage, Jon. [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/483616/punk „Punk“], [http://www.britannica.com/ ''Encyclopædia Britannica'']. Skoðað 3. mars 2012.</ref>
Hugtakið „post-punk“ var fyrst notað árið 1977 af tónlistartímaritinu ''[[Sounds]]'' og var með því ætlað að lýsa hljómi bresku sveitarinnar [[Siouxsie & the Banshees]]<ref>{{bókaheimild|höfundur=Thompson, Dave|titill=Alternative rock|útgefandi=Backbeat Books|ár=2000|ISBN=ISBN 0879306076}} Bls. 60.</ref>, en hún byrjaði sem [[pönk]]sveit og tók stóran þátt í því að beina því í átt að síð-pönkinu með djarfri takt
=== Síð-pönk á Íslandi ===
[[Mynd:Rokk_í_Reykjavík_(VHS_front_cover).jpg|thumb|150px| [[Þeyr]], [[Purrkur Pillnikk]] og [[Tappi Tíkarrass]] komu allar fram í myndinni [[Rokk í Reykjavík]] árið 1982.<ref>[http://www.tonlist.is/Music/Album/3072/ymsir/rokk_i_reykjavik/ „Rokk í Reykjavík“], [http://www.tonlist.is/ ''Tónlist.is''] Skoðað 9. mars 2012.</ref>]]
Í byrjun [[1981-1990|níunda áratugarins]] fór að bera á síð-pönk tónlist á Íslandi. Fyrirbærið var einnig kallað depró-pönk og var í mörgum tilfellum erfitt að greina það frá tónlist [[nýbylgjutónlist|nýbylgjunnar]] en sú síðarnefnda náði meiri vinsældum hér á landi. Það er þó hæpið að telja að hljómsveitin [[Þeyr]] hafi spilað [[nýbylgjutónlist]], því þó að upphaf hennar hafi einkennst af fönkuðu popprokki í anda [[1971-1980|áttunda áratugarins]], þá átti sveitin fljótt eftir að afmarka stíl sinn frekar. [[Þeyr]] fóru að halla sér að tónlist í dimmari kantinum og sóttu innblástur frá síð-pönksveitum á borð við [[Joy Division]]. [[Þeyr]] tældu áheyrendur ekki fram á dansgólfið, heldur var dulúðleg stemning sköpuð með sterkum trommuleik [[Sigtryggur Baldursson|Sigtryggs Baldurssonar]], skerandi gítarhljóðum og andstuttum söngstíl [[Magnús Guðmundsson|Magnúsar Guðmundssonar]]. Tónlistin átti það til að láta næmt fólk finna fyrir einskonar hugleiðslu og minnti að því leyti á [[sýrurokk]]ið, þótt stemningin væri drungalegri og magnaðari. Í sumum lögum af plötu þeirra ''Mjötviður Mær'', sem kom út árið 1981, var fjallað um [[nasismi|nasisma]] og notkun meðlima á [[hakakross]]um varð til þess að orð fór af [[Þeyr|Þeysurum]] sem [[fasismi|nýfasistum]], þó að sveitin héldi því sjálf fram að slíkt væri túlkun þeirra á [[and-fasismi|and-fasisma]]. Vinátta meðlima við ensku síð-pönk sveitina [[Killing Joke]] spratt upp orðrómi um einhverskonar samruna hljómsveitanna beggja, en eftir stutta utanlandsför hættu [[Þeyr]] störfum.<ref>{{bókaheimild|höfundur=Gestur Guðmundsson|titill=Rokksaga Íslands frá Sigga Johnnie til Sykurmolanna 1955-1990|útgefandi=Forlagið|ár=1990|ISBN=ISBN 9979-53-015-4}} Bls. 199-200.</ref>
Síð-pönk senan var byrjuð að ná svo mikilli útbreiðslu í Reykjavík í byrjun [[1981-1990|níunda áratugarins]] að tala mætti um byltingu. Einn frumkvöðla hennar var söngkonan [[Björk Guðmundsdóttir]] sem, á unglinsárum sínum, stofnaði síð-pönksveitirnar [[Exodus]] og [[Tappi Tíkarrass|Tappa Tíkarrass]].<ref> Erlewine, Stephen Thomas. [http://www.allmusic.com/artist/bjrk-p27211/biography „Björk: Biography“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic'']. Skoðað 8. mars 2012.</ref> Á sama tíma fékk [[Purrkur Pillnikk]] þann heiður að hita upp fyrir síð-pönksveitina [[The Fall]] á tónleikaferðalagi hennar um Ísland. Á plötu sinni ''[[Hex Enduction Hour]]'', sem var að hluta til tekin upp á Íslandi, tileinkaði [[The Fall]] landinu lagið ''Iceland''. [[Einar Örn Benediktsson]] var söngvarinn í [[Purrkur Pillnikk]] og einn stofnenda [[Gramm|Grammsins]]<ref>Fricke, David. [http://www.trouserpress.com/entry.php?a=purrkur_pillnikk „Purrkur Pillnikk“], [http://www.trouserpress.com ''Trouser Press'']. Skoðað 8. mars 2012.</ref>, plötufyrirtæki sem fékk ýmsa erlenda tónlistarmenn til Íslands á þessum árum og þar á meðal var síð-pönkarinn [[Nick Cave]].<ref>{{bókaheimild|höfundur=Gestur Guðmundsson|titill=Rokksaga Íslands frá Sigga Johnnie til Sykurmolanna 1955-1990|útgefandi=Forlagið|ár=1990|ISBN=ISBN 9979-53-015-4}} Bls. 244.</ref> Þegar ferlill [[Purrkur Pillnikk]] var á enda komu [[Einar Örn Benediktsson|Einar Örn]], [[Björk Guðmundsdóttir|Björk]] og [[Sigtryggur Baldursson]], fyrrverandi trommuleikari [[Þeyr|Þeys]], saman og stofnuðu til nýrrar hljómsveitar árið 1984 sem hlaut nafnið [[Kukl]]. Sú sveit spilaði nokkuð gotneskt síð-pönk, hljómurinn var undirokaður af tréblásturshljóðfærum og bjöllum og lagatextarnir þóttu óhugnarlegir.<ref>Sheridan, David & Ira Robbins. [http://www.trouserpress.com/entry.php?a=sugarcubes „Sugarcubes“], [http://www.trouserpress.com ''Trouser Press'']. Skoðað 8. mars 2012.</ref> Hljómsveitin þróaðist svo yfir í [[
=== Arfleið === ▼
Síð-pönksenan dó aldrei út, þó svo að vinsældum hennar hafi farið dvínandi á miðjum [[1981-1990|níunda áratugnum]]. Upprunalegu hreyfingunni lauk þó þegar flytjendur hennar fóru að beita sér á sviðum annarra tónlistarstefna, rétt eins og þeir sjálfir höfðu upprunalega horfið frá [[pönk]]inu til þess að skapa nýja hljóma. Sem dæmi um flytjendur sem fengu innblástur frá síð-pönkinu en þróuðu með sér afleiddar tónlistargreinar mætti nefna [[
Seint á [[1991-2000|tíunda áratugnum]] fór að bera á hljómsveitum sem spiluðu tónlist augljóslega undir áhrifum síð-pönks og [[nýbulgjutónlist]]ar og talið er að þetta hafi markað einskonar eindurreisn slíkrar tónlistar. Flytjendur eins og [[Interpol]], [[Franz Ferdinand]] og [[The Strokes]] fengu innblástur frá síð-pönksveitunum [[Gang of Four]] og [[Joy Division]]. Líkt og með síð-pönksveitir [[1971-1980|áttunda]] og [[1981-1990|níunda]] áratugarins, þá var mikil fjölbreytni í því hvernig þessar hljómsveitir nálguðust tónlistina, allt frá hráu pönki til grípandi [[popp]]s.<ref>Erlewine, Stephen Thomas. [http://www.allmusic.com/explore/style/new-wavepost-punk-revival-d13761 „New Wave/Post-Punk Revival“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic''] Skoðað 9. mars 2012.</ref>
▲== Arfleið ==
▲Síð-pönksenan dó aldrei út, þó svo að vinsældum hennar hafi farið dvínandi á miðjum [[1981-1990|níunda áratugnum]]. Upprunalegu hreyfingunni lauk þó þegar flytjendur hennar fóru að beita sér á sviðum annarra tónlistarstefna, rétt eins og þeir sjálfir höfðu upprunalega horfið frá [[pönk]]inu til þess að skapa nýja hljóma. Sem dæmi mætti nefna [[skóglápsrokk]]arana í [[My Bloody Valentine]]<ref>Fisher, David R. [http://etd.lib.fsu.edu/theses/available/etd-04102006-103749/unrestricted/fullthesis-1.pdf „My Bloody Valentine's ''Loveless''“], [http://etd.lib.fsu.edu/ ''The Florida State University College of Music''] Skoðað 9. mars 2012.</ref> og [[The Jesus And Mary Chain]] ásamt [[No Wave]]/[[Avant-garde]] rokkurunum í [[Sonic Youth]]. Á meðan þessar sveitir voru starfandi nutu nokkrir forfeðra þeirra enn mikilla vinsælda. [[The Cure]], [[New Order]], [[Siouxsie & the Banshees]], [[Nick Cave]] og [[The Fall]] voru áfram virkar þó að tónlist þeirra hefði glatað upprunalega heillandi hljóm sínum. Þó er mögulegt að finna fyrir áhrifum síð-pönksins í gegnum samtíða tónlist hjá hljómsveitum á borð við [[Radiohead]]<ref>Erlewine, Stephen Thomas. [http://www.allmusic.com/explore/essay/post-punk-t728 „Post-punk“], [http://www.allmusic.com/ ''Allmusic''] Skoðað 9. mars 2012.</ref>, [[The Horrors]]<ref>[http://post-punk.com/ „Post-Punk Revival Artists“], [http://post-punk.com/ ''Post-punk.com''] Skoðað 9. mars 2012.</ref> og [[S.C.U.M]].<ref>Cole, Rachel. [http://www.vman.com/articles/scum/ „S.C.U.M“], [http://www.vman.com/ ''Vman''] Skoðað 9. mars 2012.</ref>
== Tengt efni ==
|