|
[[Mynd:Gamli Skóli MR.jpg|thumb|Gamli skóli, elsta hús Menntaskólans í Reykjavík]]
[[Mynd:Sigillum Scholæ Reykjavicensis.svg|thumb|Innsigli Menntaskólans í Reykjavík]]
'''Menntaskólinn í Reykjavík''' ([[latína]]: ''Schola Reykjavicensis'') er [[framhaldsskóli]] í miðbæ [[Reykjavík]]ur. Hann á sér langa sögu og hafa margir þekktir Íslendingar haft þar viðkomu í gegnum tíðina. Skólinn er bóknámsskóli með bekkjakerfi og býður upp á fjögurra ára nám til [[stúdentspróf]]s. Við hann eru tvær meginbrautir, náttúrufræðibraut og málabraut, sem greinast í samtals átta deildir.
==Saga==
Menntaskólinn í Reykjavík er elsta íslenska menntastofnunin. Hann á rætur sínar að rekja til ársins 1056 en hefur ekki alltaf verið á þeim stað sem hann er í dag.
===Skálholtsskóli ([[1056]] - [[1784]])===
Um [[Ísleifur Gissurarson|Ísleif Gissurarson]] segir [[Hungurvaka]] eftirfarandi:
:En er það sáu höfðingjar landsins og aðrir góðir menn að Ísleifur var
:miklu nýtri en aðrir kennimenn, þeir er á þvísa landi næði, þá seldu
:honum margir sonu sína til lærlinga og létu vígja til presta.
Þetta er elsta varðveitta frásögn af skólahaldi hér á landi. Hefð hefur skapast fyrir því að miða upphaf skólans við árið sem Ísleifur var vígður 1056. Þó er vitað hann sneri ekki heim úr vígsluför sinni til Brima fyrr en árið [[1057]] og sat á biskupsstól til ársins [[1080]], þannig að kennsla hans gæti hafa hafist á hvaða ári sem er þar á milli, heimildir eru ekki nákvæmari en svo.
'''Skálholtsskóli''' var, ásamt [[Hólaskóli|Hólaskóla]] og [[klausturskólar|klausturskólum]] helsta menntastofnun landsins til siðaskipta, en með konungsboði [[1552]] var biskupsstólunum íslensku gert skylt að reka skóla, fyrst og fremst í því skyni að mennta lúthersk prestsefni.
Í [[Suðurlandskjálftarnir|Suðurlandsskjálftanum]] um sumarið [[1784]] hrundu öll hús í Skálholti nema dómkirkjan. Á sama tíma voru [[móðuharðindin]] og búfé staðarins var þá næstum allt fallið úr hor og nærri má geta að landsetar af jörðum biskupsstólsins hafa ekki getað staðið í skilum með afgjöld af jörðum og leigu búfé. Biskupinn, [[Finnur Jónsson]], hélt þó til í [[Skálholt|Skálholti]] um veturinn með þjónustufólki sínu, en skólahald féll niður. Með því var skólinn fluttur til [[Reykjavík|Reykjavíkur]]
===Hólavallarskóli ([[1786]]-[[1805]]) ===
[[Mynd:Hólavallarskóli.jpg|thumb|Hólavallarskóli]]
Árið [[1785]] var ákveðið að leggja niður [[Skálholtsstóll|Skálholtsstól]], flytja [[biskup]]sembættið og skólann til Reykjavíkur og setja kennara skólans á föst laun úr ríkissjóði. Á næsta ári var hróflað upp skólahúsi á Hólavelli við Reykjavík, þar sem nú má finna Hólavallagötu. Árið [[1801]] var ákveðið að leggja [[Hólastóll|Hólastól]] niður og sameina skólann sem var þar við Hólavallarskóla, en þá var hann eini skólinn á landinu. Skólinn var í timburhúsi sem hélt hvorki vindi, snjó né vatni. Því var ákveðið árið [[1805]] að flytja skólann að [[Bessastaðir|Bessastöðum]].
===Bessastaðaskóli ([[1805]]-[[1846]])===
[[Mynd:Bessastaðir 1834.jpg|thumb|Bessastaðir 1834. Þá var í Bessastaðastofu eini eiginlegi skóli landsins.]]
Árið [[1805]] var það ráð tekið að flytja skólann að [[Bessastaðir|Bessastöðum]], í Bessastaðastofu, steinhús sem hafði verið reist til að hýsa [[amtmann]] og síðar [[stiftamtmann]] um [[1760]]. Þáverandi stiftamtmaður, [[Ólafur Stephensen]], bjó ekki á Bessastöðum og nýr amtmaður, [[F.C. Trampe]], gaf Bessastaði eftir til skólahalds. Skólinn starfaði til ársins [[1846]] en þá var fluttur aftur til Reykjavíkur, í nýtt hús, vígt haustið [[1846]].
===Lækjargata 7 ([[1846]]-)===
Eftir að skólinn var fluttur frá Bessastöðum og fram til [[1904]] nefndist hann ''Reykjavíkur lærði skóli'' en var í daglegu tali kallaður ''Reykjavíkurskóli'', ''Lærði skólinn'' eða ''Latínuskólinn''.
Árið [[1904]] var áherslum í námsefni skólans breytt verulega. Latínukennsla var minnkuð til muna og grískukennslu hætt í því formi sem verið hafði. Í samræmi við það var nafni skólans breytt og nefndist hann þá ''Hinn almenni Menntaskóli í Reykjavík''. Frá [[1937]] hefur skólinn borið heitið Menntaskólinn í Reykjavík.
Menntaskólinn í Reykjavík er kunnur fyrir frammistöðu sína í spurningakeppninni [[Gettu Betur]], þar sem hann hefur unnið samtals 13 sinnum. Samfelld sigurganga í þeirri keppni stóð frá 1993 til 2004. Fjórum sinnum hafa lið skólans unnið í mælskukeppninni [[Morfís]].
====Breytingar á skólanum====
Frá og með árinu [[1949]] var gagnfræðadeild skólans lögð niður, og eftir það skiptist skólinn aðeins í fjóra árganga í stað sex, eins og hafði verið frá [[1904]]. Þó hélst sú hefð að kalla elsta bekk skólans 6. bekk og byrja því nemendur í 3. bekk nú á dögum.
====Konur í skólanum====
Stúlkur höfðu ekki aðgang að skólanum fyrr en [[1904]], en máttu taka próf frá árinu [[1886]]. ''Ólafía Jóhannsdóttir'' lauk [[4. bekkjar próf]]i [[utanskóla]] árið 1890. ''Laufey Valdimarsdóttir'', dóttir [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir|Bríetar Bjarnhéðinsdóttur]] settist á skólabekk í skólanum fyrst kvenna haustið [[1904]] og lauk stúdentsprófi frá honum [[1910]]. Áður hafði ein stúlka tekið stúdentspróf utanskóla, ''Elínborg Jacobsen''. ''Camilla Torfason'' lauk stúdentsprófi í Kaupmannahöfn [[1889]] og ''Björg Karitas Þorláksdóttir'' [[1901]], en í Danmörku fengu stúlkur aðgang að æðri menntastofnunum þegar árið [[1875]]. Stúlkur voru í minnihluta stúdenta fram til [[1970]] en eftir [[1979]] hafa þær verið í meirihluta. Frú [[Vigdís Finnbogadóttir]], [[forseti]] [[Ísland]]s [[1980]]-[[1996]], var nemandi og síðar kennari við skólann. Fyrsta konan til að gegna embætti [[rektor]]s M.R. var [[Ragnheiður Torfadóttir]], [[1996]]-[[2001]].
==Námsframboð==
Menntaskólinn í Reykjavík er hefðbundinn bóknámsskóli sem býður upp á fjögurra ára nám til stúdentsprófs. Skólinn er [[bekkjaskóli]] með [[bekkjakerfi]] og hefur fylgt þeirri skipan frá stofnun. Nemendum 6. bekkjar gefst nokkur kostur á valfögum innan vissra námsdeilda.
Námsbrautirnar eru:
* [[Málabraut]]
** [[Fornmáladeild I]]
** [[Fornmáladeild II]]
** [[Nýmáladeild I]]
** [[Nýmáladeild II]]
* [[Náttúrufræðibraut]]
** [[Eðlisfræðideild I]]
** [[Eðlisfræðideild II]]
** [[Náttúrufræðideild I]]
** [[Náttúrufræðideild II]]
Á fyrsta ári velja allir sér námsbraut og velja síðan námsdeild í lok annars ársins. Boðið er upp á valfög í II-deildunum.
==Félagslíf==
Félagslíf í Menntaskólanum í Reykjavík er óvenjulegt að því leyti að þar starfa tvö nemendafélög, [[Skólafélag Menntaskólans í Reykjavík|Skólafélagið]] og [[Framtíðin (nemendafélag)|Framtíðin]]. Þetta fyrirkomulag á rætur sínar að rekja til laga sem sett voru árið [[1963]]. Út af því að [[Framtíðin (nemendafélag)|Framtíðin]] tók ekki við nemum á fyrsta ári varð að stofna nýtt nemandafélag, [[Skólafélag Menntaskólans í Reykjavík]]. Innan vébanda þeirra er blómlegt félagslíf þar sem lögð er stund á leiklist (leikfélagið [[Herranótt]]), mælskulist, myndlist, danslist, skák, bókmenntir, kórsöng og fleira.
==Byggingar==
[[Mynd:mrkort.jpg|thumb|Kort af húsum Menntaskólans í Reykjavík.
1. Skólahúsið
2. Íþaka
3. Fjósið
4. Íþróttahús
5. Casa Christi
6. Casa nova
7. Villa nova
8. Elísabetarhús
9. Amtmannsstígur 2
10. Bílastæði kennara ]]
Menntaskólinn í Reykjavík er í níu byggingum á litlum reit sem markast af [[Lækjargata|Lækjargötu]], [[Amtmannsstígur|Amtmannsstíg]], [[Þingholtsstræti]] og [[Bókhlöðustígur|Bókhlöðustíg]]. Húsin eru þessi:
===Skólahúsið===
Skólahúsið að Lækjargötu 7, betur þekkt sem Gamli skóli í daglegu tali nemenda, er elsta hús skólans, reist [[1846]]. Það var á þeim tíma stærsta hús landsins. Á jarðhæð er að finna kennslustofur A, B, C, D, E, F, O og L. Á annarri hæð eru kennslustofur G, H, T, I, hátíðasalurinn og kennarastofa. Á þriðju hæð er skrifstofa skólans og rektors, bókasalan og skrifstofur kennara. Húsið er 1524 [[fermetri|fermetrar]].
===Íþaka===
Íþaka er bygging, sem hýsir bókasafn skólans. Enski kaupmaðurinn [[Charles Kelsall]] ánafnaði Latínuskólanum í Reykjavík þúsund sterlingspund í erfðaskrá sinni árið [[1853]] vegna þess hve mjög hann hreifst af því að Íslendingar skyldu geta haldið uppi sjálfstæðu menningarlífi, þrátt fyrir að vera fámenn þjóð og fátæk. Peninginn skyldi nota til þess að reisa skólanum bókhlöðu. Danskur timburmeistari að nafni Klentz teiknaði húsið og danskir iðnaðarmenn byggðu það árin [[1866]]-[[1867]]. Húsið er nefnt eftir bænum [[Ithaca (New York)|Ithaca]] í [[New York-fylki]] í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]], en það var heimabær [[Willard Fiske|Willards Fiske]], [[prófessor]]s við [[Cornell University|Cornell-háskóla]]. Fiske, sem kom til Íslands árið [[1879]], hafði beitt sér fyrir stofnun nýs lestrarfélags nemenda og kennara. Lestarfélagið Íþaka var síðar nefnt bókasafnið Íþaka. Á neðri hæð hússins er lestrarsalur nemenda en á þeirri efri er bókasafn skólans. Húsið er 259 fermetrar.
===Fjósið===
Var upprunalega fjós reist árið [[1850]]. Húsið er timburhús sem er 123 fermetrar. Byggt var við húsið [[1945]]. Nú á dögum hýsir Fjósið stofur K og M.
=== Íþróttahöllin===
Íþróttaaðstaða skólans, er byggt árið [[1898]]. Árin [[1901]]og [[1944]] var byggt við það. Hún er sögð vera vagga handboltans hér á landi. Þegar nýtt íþróttahús rís mun það gamla hýsa bókasafn. Í kjallara íþróttahallarinnar er kraftlyftingasalurinn Þrælakistan. Íþróttahúsið er 123 fermetrar og þrælakistan er 41 fermetri.
===Casa Christi ===
Byrjað var að byggja húsið árið [[1906]] og var það vígt á skírdag [[1907]]. Upphaflega var það reist undir höfuðstöðvar [[KFUM]] og K en þangað flutti félagið úr [[Melsteðshús]]i við [[Lækjartorg]]. Nú eru höfuðstöðvar þess við [[Holtavegur|Holtaveg]]. Menntaskólinn á núna allt húsið og það hýsir kennslustofur 1-10 auk kennarastofu. Húsið er 856 fermetrar.
===Casa nova===
Framkvæmdir hófust í júlí [[1963]] og var það tekið í notkun 1. október [[1964]]. Nú hýsir það kennslustofur C101-C253 og margmiðlunarver. Félagsaðstaða nemenda er í kjallaranum og kallast Kösukjallari eða Kasa í daglegu tali nemenda. Þar eru tvær búðir, Kakóland sem selur matar- og drykkjarföng og verslunarbústaðurinn Guðjón sem selur nammi. Húsið er á þremur hæðum og er 1469 fermetrar.
===Villa nova===
Byggt árið [[1901]] og endurbætt árið [[1963]]. Þar er aðstaða húsvarðar og nemendaráðgjöf. Hýsti skrifstofur nemendafélaganna þangað til haustið [[2004]]. Húsið er 170 fermetrar.
===Elísabetarhús===
Húsið er byggt árið [[1968]]. Árið [[1996]] tilkynnti Davíð S. Jónsson, að hann hefði ákveðið að gefa skólanum húsið að Þingholtsstræti 18 til minningar um konu sína Elísabetu Sveinsdóttur. Var húsið tekið í notkun í ársbyrjun [[1999]]. [[Ragnheiður Torfadóttir]] fyrrverandi rektor Menntaskólans ákvað að húsið skyldi heita ''Minni Elísabetar'', en það nafn náði ekki fótfestu og er opinbert nafn þess nú ''Elísabetarhús''. Margir nemendur líta þó ekki á húsið sem sérstakt hús en það er tengt ''Casa Nova'' með ''tengibyggingu'' sem var byggð í tengslum við að húsið var tekið í notkun. Það hýsir verklegar kennslustofur, tölvuver nemenda og skrifstofur kennara. Húsið er 1147 fermetrar.
===Amtmannsstígur 2===
Amtmannsstígur 2 er timburhús byggt árið [[1906]]. Á efri hæðum er skrifstofur kennara, en kjallarinn hýsir skrifstofur [[Skólafélag Menntaskólans í Reykjavík|Skólafélagsins]] og [[Framtíðin (nemendafélag)|Framtíðarinnar]]. Húsið er 434 fermetrar.
==Þekktir nemendur==
:''Fyrir nákvæmari lista yfir þekkta nemendur skólans má sjá [[Þekktir nemendur Menntaskólans í Reykjavík|þekkta nemendur Menntaskólans í Reykjavík]]''
Tveir menn sem síðar hlutu Nóbelsverðlaun hafa gengið í Menntaskólann í Reykjavík, [[Halldór Laxness]] og [[Niels Ryberg Finsen]]. Fjölmargir þjóðkunnir einstaklingar hafa gengið í skólann og gegnt þar æðstu stöðum innan skólafélaganna. Má þar nefna [[Davíð Oddsson]] og [[Geir H. Haarde]], sem gegndu stöðu [[Inspector scholae|inspectors scholae]], og [[Ásgeir Ásgeirsson]] og [[Ólafur Ragnar Grímsson|Ólaf Ragnar Grímsson]], sem voru [[Forseti Framtíðarinnar|forsetar Framtíðarinnar]].
==Rektoratal frá 1846==
1846-1851: [[Sveinbjörn Egilsson]]
1851-1867: [[Bjarni Jónsson]]
1867-1872: [[Jens Sigurðsson]]
1872-1895: [[Jón Þorkelsson]]
1895-1904: [[Björn M. Ólsen]]
1904-1913: [[Steingrímur Thorsteinsson]]
1913-1928: [[Geir Zoëga]]
1928-1929: [[Þorleifur H. Bjarnason]]
1929-1956: [[Pálmi Hannesson]]
1956-1965: [[Kristinn Ármannsson]]
1965-1970: [[Einar Magnússon]]
1970-1996: [[Guðni Guðmundsson]]
1996-2001: [[Ragnheiður Torfadóttir]]
2001- : [[Yngvi Pétursson]]
== Tenglar ==
*[http://www.mr.is/ Vefsíða Menntaskólans í Reykjavík]
*[http://www.skolafelagid.mr.is Skólafélag Menntaskólans í Reykjavík]
*[http://www.framtidin.mr.is Málfundafélagið Framtíðin]
==Heimildir==
* {{vefheimild|url=http://bjorn.is/greinar/2003/01/25/nr/914|Framtaksleysi R-listans vegna framhaldsskóla|19. apríl|2006}}
* {{bókaheimild|höfundur=Heimir Þorleifsson (ritstj.)|titill=Saga Reykjavíkurskóla I-IV|útgefandi=Sögusjóður Menntaskólans í Reykjavík|ár=1975-1984}}
* {{vefheimild|url=http://www.skipbygg.is/upload/files/MR-deilisk.pdf|Tillaga að deiliskipulagi fyrir Menntaskólann í Reykjavík.|10. maí|2006}}
[[Flokkur:Íslenskir framhaldsskólar]]
[[Flokkur:Menntaskólinn í Reykjavík| ]]
{{töflubyrjun}}
{{Sigurvegari | fyrir=[[Menntaskólinn á Akureyri]] | titill=[[Sigurvegarar Gettu betur|Sigurvegari Gettu betur]] | ár=[[1993]]-[[2003]] | eftir=[[Verzlunarskóli Íslands]]}}
{{Sigurvegari | fyrir=[[Fjölbrautaskólinn í Breiðholti]] | titill=[[Sigurvegarar Gettu betur|Sigurvegari Gettu betur]] | ár=[[1988]] | eftir=[[Menntaskólinn í Kópavogi]]}}
{{töfluendir}}
{{Gæðagrein}}
[[en:Menntaskólinn í Reykjavík]]
| 