„Prjón“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Gullar (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Gullar (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 4:
[[Mynd:Knit-schematic.png|thumb|right|Prjón]]
 
== Uppruni prjóns á Íslandi ==
Elstu ritaðar heimildir um handverkshefðina prjón hér á landi má finna í Bréfabók [[Guðbrandur Þorláksson|Guðbrands Þorlákssonar]] [[Hólabiskupar|Hólabiskups]] frá seinni hluta [[16. öldin|16. aldar]] en á þeim tíma voru [[landskuld|landskuldir]] greiddar í prjónasaumi. Ennig má lesa í fornbréfi frá [[1560]] um prjónapreysur sem greiða mátti með landskuldir á bæ á norðurlandi. Talið er að prjón hafi borist til Íslands á fyrri hluta 16. aldar með [[Þýskaland|þýskum]], [[England|enskum]] eða [[Holland|hollenskum]] kaupmönnum og náði það fljótt mikilli útbreiðslu um landið. Auðvelt var fyrir landsmenn að framleiða [[Ull|ullarvarning]] með þessu nýja verklagi bæði til sölu og eigin nota og er það talin vera ástæða þess að prjón náði fljótt svo mikilli útbreiðslu. Elstu prjónauppskriftir, sem vitað er um hér á landi eru frá árunum [[1760]]-[[1770]] og eignaðar [[Skúli Magnússon|Skúla Magnússyni]] fógeta. Eru það uppskriftir af karlmanns- og kvenmannspeysu ásamt uppskriftir að karlmannssokkum, kvensokkum, nærbuxum og húfu.
 
== Elstu dæmi um prjón á Íslandi ==
Talið er að elsti prjónaði hlutur sem fundist hefur á Íslandi sé sléttprjónaður belgvettlingur frá 16. öld sem fannst við uppgröft að [[Stóra Borg|Stóru Borg]] árið [[1981]]. Einnig hefur á sama stað fundist háleistur og sléttprjónaður smábarnasokkur sem talið er vera frá [[1650]]-[[1750]]. Þessir sokkar eru þeir einu hér á landi sem varðveist hafa nokkurn veginn heilir. Árið [[1927]] fannst við fornleifauppgröft á [[Bergþórshvoll|Bergþórshvoli]] leifar af prjónlesi sem talið er vera frá fyrri hluta [[17. öldin|17. aldar]]. Það heillegasta úr þeim fundi var belgvettlingur með einum þumli og sokkbol. Hann var ólíkur þeim belgvettlingi sem fannt á Stóru Borg bæði hvað varðar lögun þumalsins og úrtöku. Í [[Kaupmannahöfn]] hafa fundist nokkrir sléttprjónaðir [[belgvettlingar]] sem taldir eru vera af íslenskum uppruna.
== Prjónar og prjónastærðir ==
[[Mynd:Knitting needle set.png|thumb|right|Prjónasett]]
Lína 96 ⟶ 90:
 
Margar tegundir prjóna eru til og getur það haft áhrif á prjónafestu hvað prjóna er verið að vinna með. Prjónar geta verið missleipir eða stamir. Best er að nota sams konar prjóna í alla flíkina, t.d ekki nota bambusprjóna í ermarnar og álprjóna í bolinn eða öfugt. Það fer reyndar eftir garni sem notað er hversu áberandi munurinn getur orðið ef notaðar eru margar tegundir af prjónum í sömu flík.
 
== Uppruni prjóns á Íslandi ==
Elstu ritaðar heimildir um handverkshefðina prjón hér á landi má finna í Bréfabók [[Guðbrandur Þorláksson|Guðbrands Þorlákssonar]] [[Hólabiskupar|Hólabiskups]] frá seinni hluta [[16. öldin|16. aldar]] en á þeim tíma voru [[landskuld|landskuldir]] greiddar í prjónasaumi. Ennig má lesa í fornbréfi frá [[1560]] um prjónapreysur sem greiða mátti með landskuldir á bæ á norðurlandi. Talið er að prjón hafi borist til Íslands á fyrri hluta 16. aldar með [[Þýskaland|þýskum]], [[England|enskum]] eða [[Holland|hollenskum]] kaupmönnum og náði það fljótt mikilli útbreiðslu um landið. Auðvelt var fyrir landsmenn að framleiða [[Ull|ullarvarning]] með þessu nýja verklagi bæði til sölu og eigin nota og er það talin vera ástæða þess að prjón náði fljótt svo mikilli útbreiðslu. Elstu prjónauppskriftir, sem vitað er um hér á landi eru frá árunum [[1760]]-[[1770]] og eignaðar [[Skúli Magnússon|Skúla Magnússyni]] fógeta. Eru það uppskriftir af karlmanns- og kvenmannspeysu ásamt uppskriftir að karlmannssokkum, kvensokkum, nærbuxum og húfu.
 
== Elstu dæmi um prjón á Íslandi ==
Talið er að elsti prjónaði hlutur sem fundist hefur á Íslandi sé sléttprjónaður belgvettlingur frá 16. öld sem fannst við uppgröft að [[Stóra Borg|Stóru Borg]] árið [[1981]]. Einnig hefur á sama stað fundist háleistur og sléttprjónaður smábarnasokkur sem talið er vera frá [[1650]]-[[1750]]. Þessir sokkar eru þeir einu hér á landi sem varðveist hafa nokkurn veginn heilir. Árið [[1927]] fannst við fornleifauppgröft á [[Bergþórshvoll|Bergþórshvoli]] leifar af prjónlesi sem talið er vera frá fyrri hluta [[17. öldin|17. aldar]]. Það heillegasta úr þeim fundi var belgvettlingur með einum þumli og sokkbol. Hann var ólíkur þeim belgvettlingi sem fannt á Stóru Borg bæði hvað varðar lögun þumalsins og úrtöku. Í [[Kaupmannahöfn]] hafa fundist nokkrir sléttprjónaðir [[belgvettlingar]] sem taldir eru vera af íslenskum uppruna.
 
 
== Lopaprjón ==