Wikipedia

„Barbarístríðin“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Ekkert breytingarágrip
Navaro (spjall | framlög)
7.517 breytingar
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:Burning of the uss philadelphia.jpg|thumb|200px|Skipið USS Philadelphia]]
 
'''Barbarístríðin''' svokölluðu voru röð [[stríð]]astríðsátök á milli [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]] og sjóræningja í [[Barbaríið|BarbarísinsBarbaríinu]] í [[Norður-Afríka|Norður-Afríku]] íseint loká [[18. öld|18. aldar]] og snemma á [[19. öld]]. Á þeim tíma skiptist Barbaríið í [[Trípólí]] ([[Líbýa|Líbýu]]) og [[Alsír]], sem voru í raun sjálfstæð furstadæmi þótt þau tilheyrðu [[Ottómanaveldið|Ottómanaveldinu]] að nafninu til, og soldánsdæmið [[Marokkó]].
 
== Saga ==
[[Sjóræningjar frá Barbaríinu|Barbarísjóræningjar]] höfðu um langt skeið, allt síðan snemma á [[17. öld]], ráðist á bresk og önnur evrópsk kaupskip á siglingu meðfram austurströnd [[Afríka|Afríku]]. Þeir tóku fjölda manns til fanga og þurftu fjölskyldur þeirra og söfnuðir iðulega að efna til samskota til að greiða [[lausnargjald]] þeirra. Furstadæmin í Barbaríinu kröfðu kaupskip um eins konar verndargjald til að tryggja að ekki yrði ráðist yrði á þau.
 
Sjóræningjar réðust á bandarísk skip á meðan [[frelsisstríð Bandaríkjanna]] stóð yfir en þann 20. desember [[1777]], tilkynnti marokkóski soldáninn [[Mohammed 3.]] að bandarísk kaupskip yrðu undir vernd soldánsins og gætu því notið þess að sigla óáreitt um [[Miðjarðarhaf|Miðjarðarhafið]] og meðfram ströndinni. Þessi marokkósk-bandaríski vináttusamningur er elsta [[milliríkjasamningur|milliríkjasamkomulag]] Bandaríkjanna sem enn er órofið. Öðru máli gegndi um sjóræningja frá Alsír og Trípóli, þeir hertóku bandarísk skip og fór svo að Bandaríkjamenn neyddust til að gera samkomulag í mars [[1785]] um greiðslu hárrar upphæðar í verndargjald og lausnargjald fyrir bandaríska fanga sem teknir höfðu verið.
[[Barbaríu sjóræningjar|Barbaríu sjóræningjarnir]] höfðu lengi ráðist á breska og aðra evrópska flota meðfram austurströnd [[Afríka|Afríku]]. Þeir höfðu verið að ráðast á breska stórkaupmenn og farþega skipa síðan um [[1600]]. Hinir fjölmörgu fangar þeirra urðu til þess að reglulega stóðu fjölskyldur og kirkjuhópar fyrir söfnunum til að greiða lausnargjald þeirra. Bretar komu til með að þekkja frásagnir af ánauð sem skrifaðar voru af [[Barbaríusjóræningjar|Barbaríusjóræningjunum]], föngum og þeirra sem seldir höfðu verið í þrældóm í Arabalöndin áður en nýlendur [[Norður-Ameríka|Norður-Ameríku]] voru stofnaðar. Þetta var áratugum áður en enskir landnemar sóttu að innfæddum Ameríkönum og byrjuðu sjálfir að skrifa sínar eigin frásagnir af ánauð.
 
Þegar [[Thomas Jefferson]] varð forseti Bandaríkjanna 1801 krafðist [[pasja]]nn í Trípólí þess að nýja stjórnin greiddi 225 þúsund dollara í verndargjald. Jefferson neitaði og pasjann sagði Bandaríkjunum stríð á hendur [[10. maí]] [[1801]]. Jefferson sendi herskip til Miðjarðarhafsins og setti [[hafnbann]] á Trípólí. Til átaka kom á sjó nokkrum sinnum og í apríl [[1805]] lögðu fáeinir bandarískir [[bandaríska landgönguliðið|landgönguliðar]] ásamt 500 egypskum málaliðum bæinn [[Darna]] í Líbíu undir sig. Það var í fyrsta sinn sem hermenn reistu bandarískan fána á erlendri grund. Til þess atburðar má rekja það að í baráttusöng bandaríska landgönguliðsins er sungið um strendur Trípólí. Fljótlega eftir það var samið um frið og greiddu Bandaríkjamenn fjárupphæð fyrir nokkra landa sína sem voru í haldi Trípólímanna.
Á meðan [[ameríska byltingin|amerísku byltingunni]] stóð, réðust sjóræningjar á amerísk skip. Þann 20. desember, [[1777]], tilkynnti Marókóski soldáninn, [[Mohammed III]], að amerísk kaupmannsskip yrðu undir vernd soldánsins og því gætu þeir notið þess að ferðast óáreittir um [[Miðjarðarhaf|Miðjarðarhafið]] og meðfram ströndinni. Þetta marókóska-ameríska milliríkjasamkomulag og vinskapur er elsta milliríkjasamskomulag Bandaríkjanna og hefur staðið órofið síðan þá. Árið [[1787]] var það [[Marokkó]] sem varð með þeim fyrstu til að viðurkenna Bandaríkin.
Á 21. öldinni hafa Bandaríkin aftur hafið hernað á norður-afríska svæðinu. Einkum hafa þeir tekið þátt í aðgerðum gegn stjórn [[Líbía|Líbíu]] og hefur þessi hernaður í fjölmiðlum verið nefndur „þriðja barbarístríðið“.
 
Nokkrum árum síðar fóru Barbarísjóræningjar aftur að láta á sér kræla og ræna bandarísk kaupskip en það var ekki fyrr en [[1815]] sem Bandaríkjamenn sendu herskip á vettvang og hófst þá seinna Barbarístríðið. Það stóð stutt; bandarísku skipin gersigruðu flota Barbarísins og skrifað var undir vopnahléssamning [[3. júlí]] 1815.
{{stubbur|saga}}
 
== Heimildir ==
* {{wpheimild | tungumál = En | titill = First Barbary War | mánuðurskoðað = 20. febrúar| árskoðað = 2012}}
* {{vefheimild|url=http://vefir.eyjan.is/timansras/2011/05/10/2528/|titill=„Barbarí-stríð Bandaríkjanna.“ ''Tímans rás'', skoðað 20. febrúar 2012.}}
 
[[Flokkur:Saga Bandaríkjanna]]
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Barbarístríðin“