Útgáfa síðunnar 6. desember 2011 kl. 14:31 breyta 194.144.249.2 (spjall) Ekkert breytingarágrip ← Eldri breyting		Útgáfa síðunnar 6. desember 2011 kl. 14:35 breyta taka aftur þessa breytingu Akigka (spjall \| framlög) Möppudýr, Stjórnendur 58.552 breytingar m Tók aftur breytingar 194.144.249.2 (spjall), breytt til síðustu útgáfu JAnDbot Nýrri breyting →
Lína 1: '''Atviksorð''' {{skammstsem\|ao.}} eru [[smáorð]] sem beygjast hvorki í [[fallbeyging\|falli]] né í [[tíðbeyging\|tíðum]] (óbeygjanleg) og lýsa því oft hvernig, hvar eða hvenær eitthvað gerist.<ref name="skola">[http://www.skolavefurinn.is/_opid/islenska/vanda_malid/kynning/hugtakaskyringar_malfraedi_kynning.html Hugtakaskýringar - Málfræði]</ref> Þau líkjast [[lýsingarorð]]um<ref>http://www.ma.is/ismal/malfraedi/obeygdord/default.htm Atviksorð líkjast lýsingarorðum en eru allt annars eðlis.</ref> enda hafa atviksorð þá sérstöðu á meðal smáorða að sum atviksorð [[stigbreyting\|stigbreytast]]<ref name="skola"/> (eins og ''‚aftur - aftar - aftast‘; ‚lengi - lengur - lengst‘; ‚inn - innar - innst‘; ‚vel - betur - best‘''), en eru þau þó annars eðlis en lýsingarorð. Fyrir utan stigbreytinguna eru þau óbeygjanleg eins og önnur smáorð. Oft eru atviksorð „stirðnuð“ föll, gamlir [[Aukafallsliður\|aukafallsliðir]], og stundum álítamál hvernig greina skuli. <ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1579486 Íslenskt mál; grein í Morgunblaðinu 1983]</ref> ~~Atviksorð eru cool!~~ ~~KEVINBAUWZ ;D~~ == Meginhlutverk atviksorða == Meginhlutverk atviksorða er að standa með [[sagnorð\|sögnum]], [[lýsingarorð]]um eða öðrum atviksorðum og skerpa eða að greina nánar um merkingu setningarinnar, eða orðanna sem þau standa með. Atviksorð standa '''ekki''' með [[nafnorð]]um. === Að standa með sögnum === Atviksorð standa oftast með [[sagnorð\|sögnum]] til að þrengja eða tilgreina nánar merkingu þeirra. ''Hún les '''illa'''.'' (hér stendur atviksorðið 'illa' með [[sagnorð]]i 'lesa') ''Þú hefur lesið bókina '''vel'''.'' (hér stendur atviksorðið 'vel' með [[sagnorð]]inu 'lesa') ''Mér gekk '''vel'''.'' (hér stendur atviksorðið 'vel' með [[sagnorð]]inu 'ganga') === Að standa með lýsingarorðum === Atviksorð geta staðið með [[lýsingarorð]]um og skerpt eða ákvarðað nánar merkingu þeirra. ''Hann var '''óskaplega''' góður.'' (hér stendur atviksorðið 'óskaplega' með [[lýsingarorð]]inu 'góður') ''Hún amma mín var '''óskaplega''' skemmtileg kona.'' (hér stendur atviksorðið 'óskaplega' með [[lýsingarorð]]inu 'skemmtileg') === standa með öðrum atviksorðum === Atviksorð geta staðið með öðrum atviksorðum og ákvarðað enn frekar eða kveðið nánar á um merkingu þeirra. ''Þér gekk '''ákaflega illa'''.'' (hér stendur atviksorðið 'ákaflega' með [[atviksorð]]inu 'illa') ''Þú heyrðir '''rosalega illa'''.'' (hér stendur atviksorðið 'rosalega' með [[atviksorð]]inu 'illa') ''Ég heyri '''ekki vel'''.'' (hér stendur atviksorðið 'ekki' með [[atviksorð]]inu 'vel') ''Mér fannst þú lesa þetta '''ákaflega illa'''.'' (hér stendur atviksorðið 'ákaflega' með [[atviksorð]]inu 'illa') == Flokkun atviksorða == Atviksorð lýsa ekki hlutum en ákveða nánar hvar, hvernig, hvenær, hve oft o.s.frv. eitthvað er eða gerist: '''Tíðaratviksorð''' kveða nánar á um tíma sagnarinnar, þ.e. segja til um hve oft eða hvnær eitthvað gerist og standa tíðaratviksorð á eftir sögn í [[persónuháttur\|persónuhætti]]. Tíðaratviksorð geta líka staðið á eftir [[aðalsögn]]inni eða andlagi hennar. : ''aldrei, alltaf, ávallt, áður, bráðum, stundum, lengi, nú, núna, nýlega, seinna, þá, ætíð'' o.s.frv. :: ''Stelpan hefur '''oft''' farið í bíó.'' :: ''Ég get komið '''strax'''.'' :: ''Hann borðaði matinn '''áðan'''.'' '''Staðaratviksorð''' (svarar spurningunni ''hvar''/''hvert'') : ''frammi, fram, heim, heima, hér, hérna, inni, niður, hingað, inn, út, víða, uppi, úti, þar, þarna'' o.s.frv. '''Háttaratviksorð''' (svarar spurningunni ''hvernig'') : ''afar, fljótt, hratt, hægt, illa, lítt, mjög, svo, svona, vel, þannig'' o.s.frv. '''Spurnaratviksorð''' (notuð í spurningum) : ''hvaðan, hvar, hvenær, hví, hvernig, hve, hvert, hversu''. '''Áhersluatviksorð''' (standa ávallt með öðru atviksorði eða lýsingarorði og segja til um ''magn'') : ''afar, býsna, fremur, frekar, harla, mjög, ofsalega'' o.s.frv. Nokkur ao. standa utan allrar flokkunar; t.d. ''ekki, já, nei, einnig, líka'' o.s.frv. Atviksorð verður oftast að [[forsetning]]u þegar það stýrir falli en fallstýring er ekki hlutverk atviksorða. Hvorugkyn [[lýsingarorð]]a verður oft að atviksorði. == Atviksorð og lýsingarorð == Þótt atviksorðum svipi til [[lýsingarorð]]a er setningarleg staða þeirra ólík, enda laga atviksorð sig ekki að [[fallorð]]i en það gera lýsingarorð. Með því að breyta tölu fallorðsins eða [[kyn (málfræði)\|kyni]] má greina hvort vafaorðið lagi sig að fallorðinu eða ekki. ''Dæmi:'' : Setningunni ‚''hún málaði vegginn '''rauðan'''''‘ er breytt í : ‚''hún málaði veggina '''rauða'''''‘ :: vafaorðið hér (rauðan → rauða) breytist með fallorðinu og er því lýsingarorð. ''Dæmi:'' : Setningunni ‚''barnið læddist '''hljótt'''''‘ er breytt í : ‚''börnin læddust '''hljótt'''''‘ :: vafaorðið hér (hljótt→ hljótt) breytist ekki og er því atviksorð. Algengt er að atviksorð hafi endinguna ''-lega'' (‚fallega‘, ‚bráðlega‘, ‚seinlega‘). Ef hægt er að setja endinguna ''-lega'' á vafaorðið án þess að merking setningarinnar afbakist er það oftast atviksorð. ''Dæmi:'' : Setningunni ‚'''''Seint''' gengur að komast af stað''‘ er breytt í : ‚'''''Seinlega''' gengur að komast af stað''‘ :: Merking setningarinnar breytist ekki, og því er vafaorðið (‚''seint''‘) atviksorð. == Tengt efni == [[Töluatviksorð]] [[Atviksliður]] == Tilvísanir == <references/> == Heimildir == * {{bókaheimild\|höfundur=Bjarni Ólafsson\|titill=Íslenskur málfræðilykill\|útgefandi=Mál og menning\|ár=1995\|ISBN=ISBN 9979-3-0874-5}} * {{bókaheimild\|höfundur=Björn Guðfinnson\|titill=Íslensk málfræði\|útgefandi=Námsgagnastofnun\|ár=án árs}} * {{bókaheimild\|höfundur=Þórunn Blöndal\|titill=Almenn málfræði\|útgefandi=Mál og menning\|ár=1985}} * [http://nemendur.khi.is/jonsjoha/ao.htm Atviksorð.] * [http://www.ma.is/islenska/ISL202/kennsluefni/malfraedi/smaord.htm Fjallað um smáorð.] * [http://www.ma.is/ismal/malfraedi/obeygdord/default.htm Atviksorð.] <references/> == Tenglar == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1721552 ''Íslenskt mál''; grein í Morgunblaðinu 1990] [[Flokkur:Málfræði]] [[Flokkur:Orðflokkar]] [[ast:Alverbiu]] [[az:Zərf (nitq hissəsi)]] [[bg:Наречие]] [[br:Adverb]] [[bs:Prilozi]] [[ca:Adverbi]] [[cs:Příslovce]] [[cv:Наречи]] [[da:Biord]] [[de:Adverb]] [[el:Επίρρημα]] [[en:Adverb]] [[eo:Adverbo]] [[es:Adverbio]] [[et:Määrsõna]] [[fa:قید]] [[fi:Adverbi]] [[fy:Bywurd]] [[gd:Co-ghnìomhair]] [[gl:Adverbio]] [[gu:ક્રિયાવિશેષણ]] [[hr:Prilozi]] [[hu:Határozószó]] [[ia:Adverbio]] [[id:Adverbia]] [[ja:副詞]] [[jv:Tembung katrangan]] [[kk:Үстеу]] [[ko:부사]] [[la:Adverbium]] [[ln:Lilandi]] [[lt:Prieveiksmis]] [[lv:Apstākļa vārds]] [[ml:ക്രിയാവിശേഷണം]] [[nl:Bijwoord]] [[nn:Adverb]] [[no:Adverb]] [[os:Фæрсдзырд]] [[pl:Przysłówek]] [[pnt:Επίρρημαν]] [[pt:Advérbio]] [[qu:Hinarimana]] [[ro:Adverb]] [[ru:Наречие]] [[sh:Prilog (gramatika)]] [[simple:Adverb]] [[sk:Príslovka]] [[sl:Prislov]] [[sr:Прилози]] [[sv:Adverb]] [[ta:வினையுரிச்சொல்]] [[tl:Pang-abay]] [[tr:Belirteç]] [[uk:Прислівник]] [[vi:Trạng từ]] [[wa:Adviebe]] [[war:Adberyo]] [[yi:אדווערב]] [[zh:副詞]]

„Atviksorð“: Munur á milli breytinga