„Hugverk“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Xqbot (spjall | framlög)
m robot Breyti: nl:Intellectuele eigendom; kosmetiske ændringer
mEkkert breytingarágrip
Lína 1:
'''Hugverk''' eru ákveðnar tegundir sköpunarverka mannsins þar sem inntak verksins er [[hugur|huglægt]]. Um hugverk hefur því skapast ákveðið regluverk í [[lög]]gjöf sem nefnist einu nafni hugverkaréttur. Vegna þess að hugverkið er í eðli sínu huglægt þótt það eigi sér fast form þá er „eign“ hugverks annars eðlis en eign á efnislegri útfærslu þess. Hugverkaréttur gengur út á tímabundinn [[einkaréttur|einkarétt]] eiganda hugverksins sem hefur þá færi á að hagnast á verki sínu. Einkarétturinn (sem er í reynd [[einokun]]) er réttlættur með því að hann sé nauðsynlegur til að hvetja til sköpunar og birtingar hugverka í þágu almennings. Meginforsenda hugverkaréttar er því sú að almenningur hafi ríka hagsmuni af því að nýjar hugmyndir séu birtar og þær komist í opinbera umræðu fremur en að þeim sé haldið leyndum. Einkarétturinn er hvati til birtingar í þágu almannahagsmuna. Eins er það sjónarmið ríkjandi í hugverkarétti að velgengni þess sem skapar hugverkið eigi að vera í samræmi við velgengni verksins; það sé t.d. ekki eðlilegt eða sanngjarnt að höfundur að vinsælu lagi fái ekki notið fjárhagslegs ábata af vinsældum þess.
 
Til hugverkaréttar telstteljast [[höfundaréttur]] og [[grannréttindi]], lög um [[einkaleyfi]], [[vörumerki|vörumerkjavernd]], vernd [[iðnhönnun]]ar, [[nytjamynstur]], [[upprunamerking]]ar og [[viðskiptaleynd]].
 
Hugverkaréttur gengur oftast út á tímabundinn [[einkaréttur|einkarétt]] eiganda hugverksins sem hefur þá færi á að hagnast á verki sínu. Einkarétturinn (sem er í reynd [[einokun]]) er réttlættur með því að hann sé nauðsynlegur til að hvetja til sköpunar og birtingar hugverka í þágu almennings. Samkvæmt þessu er meginforsenda hugverkaréttar því sú að almenningur hafi ríka hagsmuni af því að nýjar hugmyndir séu birtar og þær komist í opinbera umræðu fremur en að þeim sé haldið leyndum. Einkarétturinn er hvati til birtingar í þágu almannahagsmuna. Eins er það sjónarmið ríkjandi í hugverkarétti að velgengni þess sem skapar hugverkið eigi að vera í samræmi við velgengni verksins; það sé t.d. ekki eðlilegt eða sanngjarnt að höfundur að vinsælu lagi fái ekki notið fjárhagslegs ábata af vinsældum þess. Hugverkaréttur er í mörgum tilvikum samningsgrundvöllur rétthafa gagnvart til dæmis framleiðanda (í tilviki einkaleyfis eða höfundaréttar) eða dreifingaraðila (þar sem um er að ræða vörumerkjavernd eða upprunamerkingar) og veitir þessum samningsaðilum tímabundið skjól fyrir [[samkeppni]].
 
Mönnum greinir á um það hvert sé „eðli“ hugverkaréttar; hvort hann sé öðru fremur hluti [[upplýsingaréttur|upplýsingaréttar]], [[samningsréttur|samningsréttar]] eða jafnvel [[mannréttindi]] (sem [[eignaréttur]]) en þetta síðasta atriði er mjög umdeilt.
 
== Saga ==